آب دیونیزه یا آب یون زدایی شده آبی است که تقریبا تمام یون های معدنی آن مانند کاتین های سدیم، کلسیم، آهن و مس و آنیون هایی مثل کلرید و سولفات در یک فرایند شیمیایی حذف می شود.
آب یون زدایی شده بسیار خالص و شبیه آب مقطر است و در صنایع داروسازی، صنایع آرایشی و بهداشتی در ساخت داروها و محصولات آرایش و بهداشتی استفاده می‌شود. همچنین شکل‌های استریلیزه آن در آماده کردن یا رقیق کردن برخی داروهای تزریقی پیش از تزریق استفاده می‌شود.
یک عضو هیات علمی گروه محیط زیست دانشگاه تربیت مدرس که این طرح را اجرا کرد روز یکشنبه به خبرنگار ایرنا گفت که تولید آب دیونیزه از باران برای نخستین بار در کشور انجام شده است.
دکتر نادر بهرامی فر که دارای دکترای رشته شیمی تجزیه است، با بیان اینکه این طرح به تایید معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری رسیده است، افزود: براساس قراردادی که با ستاد توسعه فناوری آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست ریاست جمهوری بسته شد، این پروژه در سطح وسیع تر در شمال کشور اجرا و تجاری سازی شود.
وی گفت که هم اکنون از آب دیونیزه تولید شده از باران برای مصارف آزمایشگاهی دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی شهرستان نور استفاده می شود.

**ارزان و فراوان
وی مزیت تولید آب دیونیزه از باران را علاوه بر ارزان بودن، عدم تولید پساب و جلوگیری از هدررفت آب، استفاده از منبع آب ارزان و پاک، کاهش قابل ملاحظه مصرف انرژی، تولید در حجم زیاد دانست .
این استاد دانشگاه حذف فیلترهای اسمز معکوس را هم از دیگر مزیت های تولید آب دیونیزه از باران برشمرد و توضیح داد: این طرح در بخش ساحلی دانشکده و در پارکینگ خودروهای دانشکده علوم دریایی با مساحت سطح آبگیر ۴۰۰ متر مربع اجرا شد و از سه مخزن پلی اتیلن سه لایه ۲ هزار لیتری و در مجموع ۶ هزار لیتر آب باران ذخیره و استفاده شد.
وی با اعلام این که دبی آب دیونیزه تولیدی دستگاه طراحی شده یکصد لیتر در ساعت است، گفت که این میزان دبی سه تا چهار برابر دستگاه های معمولی است که در حال حاضر برای تولید آب دیونیزه استفاده می شود.
بهرامی فر افزود: در حال حاضر آب دیونیزه تولیدی در تمامی آزمایشگاه های دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی برای مصارف مختلف نظیر محلول سازی، سنتز، شست و شو، آزمایش های میکروبی و به عنوان آب خالص در سنجش فلزات با دستگاه جذب اتمی با کوره گرافیتی استفاده می شود.

** استفاده در بهداشت تا انرژی اتمی
دانشیار گروه محیط زیست دانشگاه تربیت مدرس گفت: آب دیونیزه و آب مقطر یکی از حلال های کلیدی و مهم در آزمایشگاه های دانشگاه ها و سازمان ها محسوب می شوند که به دلیل مصرف بالا، هزینه بالای تولید و خریداری آن و همچنین هزینه بالای سرویس و نگهداری دستگاه ها، بار مالی بالایی را به مجموعه دانشگاهی و ادارات خصوصی و دولتی تحمیل می کند.
این پژوهشگر دانشگاه تربیت مدرس موارد دیگر کاربرد آب دیونیزه را هم در کوره های القایی، کاربردهای شست و شو و آبکاری قطعات فلزی، مصارف داروسازی، استفاده در آزمایشگاه های طبی، استفاده در بیمارستان ها، آندایزینگ آلومینیوم، استفاده در آزمایشگاه های فنی و خدماتی، کاربردهای حساس نظامی – صنعتی از قبیل انرژی اتمی برشمرد.
وی گفت : امروزه آب مقطر و دیونیزه مورد نیاز آزمایشگاه ها معمولا از دو روش تقطیر و اسمز معکوس با استفاده از دستگاه های تولید آب مقطر و دستگاه های تولید آب دیونیزه تهیه می شوند که در دستگاه های تقطیر، آب معمولی در اثر حرارت الکتریکی بخار شده و در کندانسورهایی که با آب سرد خنک می شوند به آب مقطر تبدیل می شوند و در دستگاه های تولید آب دیونیزه، ابتدا آب شیر از چند فیلتر اولیه عبور می کند و سپس از فیلتر معکوس تحت فشار پمپ رد می شود تا املاح و سایر ناخالصی های آن کاهش یابد و در نهایت آب خروجی فیلتر معکوس از رزین های یونی عبور می کند تا هدایت الکتریکی آن در حد آب دیونیزه کاهش یابد.
عضو هیات علمی گروه محیط زیست دانشگاه تربیت مدرس به ارجحیت فنی و یا اقتصادی این طرح نسبت به فناوری های موجود در ایران و یا خارج از کشور نیز اشاره کرد و گفت: در دستگاه تقطیر به دلیل استفاده از المنت های با توان الکتریکی بالا جهت تبخیر آب، میزان برق مصرفی بالاست و علاوه بر این به علت بالا بودن سختی آب، این المنت ها رسوب گرفته و نیاز به شست و شو و سرویس زودهنگام دارند و در بسیاری از مواقع معیوب شده و نیاز به تعویض پیدا می کنند.
وی افزود : علاوه بر این در این نوع از دستگاه ها جهت میعان، آب زیادی برای خنک کردن کندانسور هدر می رود و از طرفی دیگر در دستگاه های تولید آب دیونیزه به دلیل پایین بودن کیفیت آب ورودی و بالا بودن هدایت الکتریکی آن فیلترهای موجود در این دستگاه ها در دوره های زمانی کوتاهی اشباع شده و نیاز به تعویض دارند که هزینه های سرویس و نگهداری بالایی را تحمیل می کنند، همچنین هدررفت آب در فیلترهای اسمز معکوس آنها نیز بسیار بالا است.
عضو هیات علمی گروه محیط زیست دانشگاه تربیت مدرس گفت: اما در این طرح ابتدا آب باران از سطوح باران گیر در مخازن مناسب جمع آوری شده و ذخیره می شود و سپس با عبور از فیلترهای مختلف میزان هدایت الکتریکی و مواد آلی آن کاهش می یابد و آلودگی های میکروبی احتمالی آن نیز از بین می رود و سپس آب دیونیزه تولید شده جهت مصرف در مخازن پلی اتیلنی دخیره می شود.
وی قیمت تمام شده برای اجرای این طرح با تولید ۱۰۰ لیتر در ساعت را حدود یک چهارم دستگاه های خارجی برآورد کرد و افزود: این در حالی است که دستگاه های موجود تنها ۱۰ لیتر در ساعت آب دیونیزه تولید می کنند.

دکتر بهرامی فر که فارغ التحصیل رشته دکتری شیمی تجزیه از دانشگاه تربیت مدرس است، ۱۳ سال سابقه تدریس در مقاطع دکتری و کارشناسی ارشد دارد. وی علاوه بر چاپ مقالات مختلف در پایگاه های علمی بین المللی، فعالیت گسترده در زمینه های تحقیقاتی پایش و حذف آلاینده های محیط زیست با استفاده از نانو کامپوزیت های سنتزی نوین دارد و تاکنون هم پنج اختراع در زمینه پایش و تصفیه آلودگی های محیط زیست به نام خود ثبت کرده است.