رهگذران و خریداران با شوق و ذوق حرکت ماهی‌ها را دنبال می‌کنند، غافل از اینکه این میهمان هفت سین ایرانی‌ها، یک گونه غریبه و غیربومی است و به محض ورود به طبیعت، در نقش مهاجم ظاهر می‌شود، عرصه را بر گونه‌های بومی تنگ کرده و در نهایت موجب کاهش جمعیت آنها در محیط زیست می‌شود.
از طرف دیگر، نگه داشتن آنها در ظروف شیشه‌ای هفت سین، عمرشان را از ۱۲ تا ۲۰ سال به حدود دو ماه کاهش می‌دهد.
شیشه‌های کوچک بلوری به ظاهر مامنی دلباز برای انواع ماهی‌ هستند، اما در واقع زندانی پر از حسرت است به دنیای آزاد که راهی به آن ندارند.
این داستان تمام ماهی‌های قرمزی است که با نزدیک شدن به ایام نوروز مجبورند شکنجه حضور در زندان‌های شیشه ای را تحمل کنند تا شاید لبخندی هر چند کوتاه بر لبانی نقش ببندد.
چند سالی است بازار ماهی‌های قرمز در روزهای نزدیک به عید نوروز داغ شده است و در کنار هر خیابان، تشت‌هایی پر از ماهی قرمز ریز و درشت دیده می‌شود که از کمبود اکسیژن در عذابند و هر بار که سرشان را بالا می‌آورند تا با دهان باز نفس بکشند گویا از اطرافیان کمک می‌خواهند.
عمر طبیعی این ماهیان قرمز کوچک بین ۱۲ تا ۲۰ سال است ولی ما انسان‌ها با زیاده‌خواهی خود و با قرار دادن آنها در تُنگ‌های بلورین تَنگ این عمر را که حق مسلم این مخلوقات خداست به حداکثر دو ماه کاهش می‌دهیم.
البته حدود یکی دو سالی است که شیشه‌هایی وارد بازار شده که گیاهان آب‌دوست در آنها کاشته می‌شود و یک ماهی کوچک قرمز که بیشترشان از گونه «زبرا» و غیر بومی هستند با توجه به حجم شیشه در آن رها شده است که بنا به اعتقاد کارشناسان، عمر ماهی‌های درون این شیشه‌های دربسته هم بسیار کوتاه است زیرا اکسیژن لازم به آنها نمی‌رسد.
نشستن ماهی‌های قرمز بر هفت سین ما ایرانی‌ها که این سال‌ها به چالشی محیط زیستی تبدیل شده است، البته موافقان و مخالفان خود را دارد.
«حسین عبیری گلپایگانی»گفت: در میان فعالان محیط زیست و انجمن‌های دوستدار حقوق حیوانات درباره قرار دادن ماهی قرمز بر سفره هفت سین دو نوع بحث مطرح است؛ برخی اعتقاد جدی دارند که جای ماهی قرمز سر سفره هفت سین نیست زیرا این موجودات کوچک طول زندگی خود را در تنگ‌های بلوری اسیر هستند و در نهایت خیلی از آنها مرگ غم‌انگیزی دارند، اما عده ای دیگر اعتقاد دارند که نگهداری ماهی قرمز و بعضی از حیوانات خانگی در منزل می‌تواند باعث دوستی و الفت میان کودکان و حیوانات شود.
وی ادامه داد: اما در این میان عده‌ای از فعالان محیط زیست دلایلی را برای مخالفت خود با گذاشتن ماهی قرمز در سفره هفت سین بیان می‌کنند که از جنبه‌های مختلف تاریخی، بهداشتی، روانی، دینی و اقتصادی قابل بحث است.
عبیری به بخش تاریخی این مساله اشاره کرد و گفت: بعضی از فعالان اعتقاد دارند تا ۱۰۰ سال پیش در عید نوروز، ماهی قرمز بر سر سفره هفت سین ایرانیان جایی نداشت و آنان از نقاشی سفره هفت سین کمال الملک به عنوان یک سند گویا نام می‌برند؛ زیرا در این اثر هنری بی‌بدیل از ماهی قرمز رنگ سر سفره هفت سین خبری نیست، آنان می‌گویند که حتی در دوره قاجار نیز مردم در سفره هفت سین از ماهی قرمز استفاده نمی‌کردند و این نشان می‌دهد که ماهی قرمز در چند دهه اخیر به هفت سین راه یافته است.
این فعال محیط زیست افزود: همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد فقط مردم کشور در عیدهای خود از ماهی قرمز استفاده و در پایان مراسم نیز این ماهی‌های کوچک را در آب‌های روان رها می‌کردند اما از حدود ۸۰ سال پیش استفاده از ماهی قرمز در جشن‌های نوروزی ایرانیان شایع شده است.
وی درباره مسائل بهداشتی موضوع نیز توضیح داد: ممکن است برای تکثیر و پرورش ماهی‌های قرمز از آب‌های آلوده و غیر بهداشتی استفاده شود که عامل انتقال بیماری‌های ویروسی، انگلی و یا باکتریایی باشد، همچنین ممکن است در زمان جابجایی برای عرضه به بازار، بدن ماهی‌ها زخمی شود که دست زدن به آنها، انگل یا ویروس را منتقل کند.
عبیری به عواقب روانی نگهداری از ماهی‌های قرمز نیز اشاره‌ای داشت و گفت: کودکان به علت روحیه عاطفی و کنجکاو خود دوست دارند با موجودات اطرافشان، ارتباط برقرار کنند ولی به دلایل مختلف مانند کم اطلاعی از نحوه نگهداری ماهی‌ها، عمرشان کوتاه می‌شود و از آنجا که کودکان مفهوم روشنی از مرگ ندارند، مرگ این موجودات آثار بد روحی و روانی بر کودکان به جای می‌گذارد و تا مدت‌ها در ذهن کودک باقی می‌ماند.
وی گفت: از نظر دینی نیز جدا کردن ماهی از زیستگاهش و انتقال آن در شرایط نامناسب، نوعی حیوان آزاری است و دیگر اینکه به لحاظ اقتصادی هم با فرض اینکه حدود ۱۰ میلیون خانوار ایرانی بخواهند به طور میانگین، دو ماهی خریداری کنند، چندین میلیارد تومان هزینه خرید موجوداتی می‌شود که تا پایان تعطیلات نوروز هم دوام نمی‌آورند.
وی با یادآوری نکات اساسی در خرید، نگهداری و رها سازی ماهی قرمز گفت: به علت اینکه این ماهی‌ها در آب‌های کلردار نگهداری می‌شوند و یا حین جابجایی به آنها ضربه وارد می‌شود بیشتر آنها سکته‌زده هستند بنابراین به خانواده‌ها توصیه می‌شود هنگام خرید ماهی‌های قرمز از سالم بودن آنها مطمئن شوند.

*** برنامه آزادسازی ماهی‌های سفره هفت سین
عبیری گفت: در سال‌های گذشته و از حدود ۱۸ سال پیش با شروع و افزایش فعالیت‌های زیست محیطی توسط مردم کشورمان برای اولین بار سازمان‌های مردم‌نهاد دوستدار محیط زیست و حیوانات، بحث آزادسازی ماهی‌های سفره هفت سین مطرح شد.
وی افزود: لذا به همین مناسبت به صورت خودجوش، اولین جمعه بعد از سیزده به در (روز طبیعت) را روز آزادسازی ماهی سفره هفت سین نامگذاری کردند و سازمان‌های مردم نهاد زیست محیطی طی یک فراخوان از همه مردم ایران خواستند که این ماهی‌ها را در دریاچه‌ها و پارک‌های نزدیک محل سکونت خود رها کنند.

*** مخالفت سازمان محیط زیست با رهاسازی ماهی‌های قرمز در طبیعت
مدیرکل دفتر حیات وحش و آبزیان آب‌های داخلی سازمان حفاظت محیط زیست هم در این باره به خبرنگار علمی ایرنا گفت: رهاسازی ماهیان قرمز در رودخانه‌ها و به طور کلی طبیعت از نظر اصول زیست محیطی مشکل‌ساز است از این رو سازمان محیط زیست با نگهداری و رهاسازی این موجودات در طبیعت مخالف است.
«مجید خرازیان مقدم» افزود: تاکنون پیشنهادات زیادی دادیم که از ماهی قرمز استفاده نشود اما گویی دیگر به صورت سنت سفره هفت سین درآمده است و ما اصرار داریم حتی در صورت خریداری، بعد از پایان ایام نوروز این ماهی‌ها در طبیعت رها نشوند.
وی ادامه داد: چند سالی است که شهرداری‌ها پارک‌هایی را برای رهاسازی ماهی‌های قرمز در نظر می‌گیرند تا با رهاسازی آنها در استخرهای این پارک‌ها هیچ ارتباطی با محیطهای آبی طبیعی نداشته باشند چون ورود آنها به طبیعت واقعا مشکل‌ساز است.
مدیرکل دفتر حیات وحش و آبزیان آب‌های داخلی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: سال گذشته پیشنهاد شده بود در هفت سین از ماکت ماهی قرمز استفاده شود تا علاوه بر صرفه‌جویی در مصرف آب، از دیگر معضلات زیست محیطی و بهداشتی هم جلوگیری شود.

*** تقویت گشت‌های محیط زیست در روزهای پایانی سال
همچنین رئیس اداره کل محیط زیست استان تهران در این باره به خبرنگار علمی ایرنا گفت: مسئولیت امور جانوران وحشی بر عهده سازمان حفاظت محیط زیست است بنابراین نظارت بر هر گونه زنده‌گیری، نگهداری، نقل و انتقال گونه‌های حیات وحش و آبزیان آب‌های داخلی به جز پرورشی‌ها بر عهده این سازمان است.
«کیومرث کلانتری» افزود: اگر چنانچه در سطح شهر و مناطق مختلف مشاهده شود که افرادی مبادرت به خرید و فروش و نقل و انتقال گونه‌های وحشی می‌کنند به دو دلیل حفظ تنوع زیستی و بهداشتی با آنها برخورد خواهد شد.
وی به ماهی قرمز به عنوان گونه‌ای غیر بومی و مهاجم اشاره کرد و گفت: چند سالی است که با نزدیک شدن به ایام نوروز شاهد خرید و فروش حجم زیادی ماهی قرمز و در کنار آنها سمندر لرستانی، مار آبی و لاک‌پشت هستیم، این کار از نظر قانونی جرم است و مجازات دارد و یگان حفاظت محیط زیست با افرادی که گونه‌های جانوری وحشی خرید و فروش کنند برخورد خواهد کرد.
کلانتری تاکید کرد: گونه‌های حیات وحش باید حتما در طبیعت و زیستگاه خودشان باشند و اگر در زیستگاه انسانی نگهداری شوند حتما مشکلات بهداشتی به همراه خواهند داشت که توصیه می‌کنیم شهروندان اجازه دهند این گونه‌ها در طبیعت بمانند.
وی توضیح داد: ماهی قرمز گونه‌ای از کپور ماهیان و گونه‌ای مهاجم و غیر بومی برای کشور ماست که وارد زیستگاه‌های طبیعی ما شده است، این ماهی رشد و نمو سریعی دارد و گونه‌های بومی را تحت تاثیر قرار می دهد بنابراین رهاسازی آنها در زیستگاه‌های آبی طبیعی اکیدا ممنوع است و از شهروندان درخواست همکاری داریم تا بتوانیم زیستگاه‌های آبی همچون رودخانه‌ها، تالاب‌ها، دریاچه‌ها و برکه‌ها را برای گونه‌های بومی که محل زادآوری آنهاست حفظ کنیم.
رئیس اداره کل محیط زیست استان تهران گفت: با توجه به اهمیت موضوع، برای پایان سال گشت‌های ویژه هم در سطح شهر و هم در مناطق تحت حفاظت خواهیم داشت.
وی با تاکید بر اینکه نباید تعادل اکولوژیکی طبیعت را به هم بزنیم، افزود: به عنوان مثال سمندر لرستانی یک گونه منحصر به فرد و در حال انقراض است که باید حتما در زیستگاه خودش زیست کند، در واقع یک گونه اندمیک است که فقط در کشور ما وجود دارد و جزو سرمایه‌های ملی است.

*** ماهی غیر بومی؛ رقیب غذایی و تولید مثلی گونه‌های بومی
کارشناس آبزیان در سازمان حفاظت محیط زیست نیز از ورود گونه‌های غیر بومی آبزیان از جمله انواع ماهی به کشور به عنوان یکی از مشکلات و چالش‌های محیط زیستی کشور یاد کرد.
«امید صدیقی» افزود: ماهی حوض یا همان ماهی قرمز، همان ماهی «کاراس» و یک گونه غیر بومی مهاجمی است که به بسیاری از رودخانه‌ها و تالاب‌های ما وارد شده و خسارات زیادی به همراه داشته است، این ماهی در روزهای پایانی سال به وفور در بازار دیده می‌شود و جایگاه خاصی در هفت سین ایرانیان پیدا کرده است.
وی خاطرنشان کرد: همچنین چند سالی است که شاهد ورود ظروف شیشه‌ای با انواع گل‌های آب‌دوست هستیم که انواع گونه ماهی از جمله «زبرا» در آنها نگهداری می‌شود؛ رهاسازی این گونه‌های غیر بومی در طبیعت قطعا می‌تواند تهدیدی برای محیطهای طبیعی و گونه‌های بومی کشور باشد چون بسیاری از آنها به محیطهای آبی راه پیدا می‌کنند و رقیب غذایی و تولید مثلی برای گونه‌های بومی می‌شوند.