شفاآنلاین>تغذیه> دانه‌های کنجد؛ همان دانه‌های ریز روغنی‌شکل که روی برخی شیرینی‌ها و محصولات نانوایی می‌بینید و یا در تهیه‌ی مرغ کنجدی از آن استفاده می‌شود، به دلایل خواص فوق العاده‌ای که دارد “ملکه‌ی دانه‌های روغنی” نامیده می‌شود.

به گزارش شفاآنلاین، اگرچه کنجد به اندازه‌ی دانه‌هایی چون کتان، تخم شربتی و دیگر دانه‌ها که به اصطلاح “سوپر دانه” نامیده می‌شوند، معروف و مورد استفاده‌ی عمومی نیستند؛ اما یک منبع قابل توجهی از مواد مغذی از جمله پروتئین، آهن، روی، مس، ویتامین E، تیامین، کلسیم، منیزیم، و منگنز، به علاوه لیگنان‌ها (سزامین و سزامولین)، فیتوسترول‌ها (بخصوص بتا سیتوسترول)، فیبر و دیگر ترکیبات بالقوه سودمند هستند.

از نظر وزنی، حدود نیمی از وزن دانه‌ها از چربی و عمدتاً چربی‌های اشباع نشده تشکیل شده است.

هر یک اونس (۳ قاشق غذاخوری) کنجد حاوی حدود ۱۶۰ کالری، ۱۴ گرم چربی، ۵ گرم پروتئین و ۴ گرم فیبر است.

دانه‌ها که رنگشان از قهوه‌ای مایل به زرد تا سیاه، بسته به نوع و روش آماده‌سازی‌شان متفاوت است، در غلاف گیاه گل‌دار Sesamum indicum که بومی هند و آفریقاست، رشد می‌کنند.

غلاف‌ها مانند بامیه هستند و همچنین مانند بامیه از نظر فنی میوه محسوب می‌شوند. هنگامی‌که آن‌ها می‌رسند، با کوچک‌ترین لمس و تماسی شکافته می‌شوند و دانه‌ها را آزاد می‌کنند.

هر غلاف حاوی ۵۰ تا ۱۰۰ دانه یا بیشتر است. بذرها برای استفاده معمولاً خیس خورده می‌شوند تا پوسته‌ی بیرونی‌شان کنده شود و سپس کمی برشته می‌شوند که قهوه‌ای رنگ شده و عطر و بوی دلپذیری می‌دهند. اما با همه‌ی این‌ها شما مجبور نیستید خودتان را به خوردن دانه‌ها مجبور کنید، زیرا آن‌ها برای تولید محصولات خوشمزه و مغذی مورد استفاده قرار می‌گیرند و می‌توانید از آن‌ها استفاده نمایید.

دانه‌هایی قدیمی با ادعاهایی جدید!

از بابل تا شرق دور، مردم هزاران سال است که از دانه‌های کنجد استفاده می‌کنند و از خواص پزشکی و درمانی آن‌ها استفاده می‌کنند. در فرهنگ هندی از آن‌ها به عنوان “نماد جاودانگی” یاد می‌کنند و از روغن آن‌ها در نمازها و عباداتشان و همچنین آیین‌های مرتبط با مرگ‌ومیرشان استفاده می‌کنند.

بر طبق طب آیورودا (هند باستان)، روغن کنجد زمانی که در بینی ریخته شود، می‌تواند اضطراب و بی‌خوابی را از بین ببرد؛ و وقتی روی سر ماساژ داده شود می‌تواند سردرد را درمان کند.

روغن کنجد نیز در طب سنتی(Traditional medicine) به عنوان یک درمان موضعی برای بیماری‌های پوستی، یک دهان‌شویه ضد باکتری، ملین و برای کمک به شیردهی و کاهش دردهای قبل قاعدگی استفاده می‌شود و گیاه‌پزشکان چینی توصیه می‌کنند که افراد از دانه‌های کنجد سیاه برای درمان تاری دید، وزوز گوش و سرگیجه استفاده کنند.

امروزه وب سایت‌ها مصرف کنجد را برای هر چیزی از بهبود وضعیت هضم و جذب و گوارش و ریشه‌کن کردن چین‌وچروک گرفته تا پیشگیری از دیابت و سرطان توصیه می‌کنند. یک سایت ۲۰ مورد از خواص فوق‌العاده‌ی کنجد برای سلامتی را لیست کرده است. دیگری از کنجد به عنوان “بهترین ماده‌ی غذایی برای تقویت نیروی جنسی” نام برده است و خیلی نمونه‌های دیگر. البته نیازی به گفتن نیست که برخی از ادعاهای مطرح‌شده توسط تحقیقات علمی ثابت نشده‌اند و تعدادی دیگر از مطالعات یافته‌های امیدوارکننده‌ای از کنجد را مطرح کرده‌اند.

در اینجا مختصری از خواص علمی و تایید شده‌ی کنجد و دلایل استفاده از آن در کشورهای خاورمیانه و آسیا را برایتان آورده‌ایم:

کاهش کلسترول بالا

در یک مطالعه‌ی کوچک که در مجله تغذیه در سال ۲۰۰۶ در تایوان منتشر شد، نشان داده شد زنانی که بعد از سن یائسگی هستند و روزانه حدوداً ۲ اونس پودر کنجد به مدت پنج هفته مصرف کردند، ۱۰ درصد کاهش در LDL کلسترولشان (کلسترول بد) دیده شد.

مطالعه دیگری که در مجله بین‌المللی علوم غذایی و تغذیه در سال ۲۰۱۲ چاپ شد، نشان داد که مصرف دانه‌های کنجد سفید (حدود ۱½ اونس در روز به مدت ۶۰ روز) باعث کاهش قابل توجهی در میزان کلسترول افراد با کلسترول بالا شد.

از طرفی، در دو مطالعه‌ی دیگر در سال ۲۰۰۹ نشان داده شد که استفاده‌ی کمتر از یک اونس کنجد در روز تأثیری در بهبودی سطح کلسترول ندارد.

کاهش فشارخون بالا

حداقل سه مطالعه نشان داد که کنجد می‌تواند فشارخون را کاهش دهد. به عنوان مثال، در یک مطالعه کوچک که در مجله تغذیه در سال ۲۰۱۱ در تایلند منتشر شد، نشان داده شد افرادی که دچار پرفشاری خون بودند و به مدت چهار هفته کنجد سیاه (در کپسول) مصرف کردند کاهش قابل توجهی در فشارخون سیستولیک‌شان مشاهده شد.

مبارزه با استرس اکسیداتیو

با وجود محدودیت در مطالعات، تجزیه و تحلیل هفت آزمایش بالینی در مجله غذایی دارویی در سال ۲۰۱۶، نتیجه‌گیری کرد که دانه‌های کنجد نشانگرهای استرس اکسیداتیو را در میان افراد مبتلا به فشارخون بالا، دیابت و کلسترول بالا کاهش می‌دهند.

دانه‌های کنجد سطح آنتی‌اکسیدان‌های خون از جمله ویتامین E و آنزیم‌هایی مانند گلوتاتیون پراکسیداز را افزایش می‌دهند که از بدن در برابر آسیب‌های اکسیداتیو برخی بیماری‌های مزمن محافظت می‌کنند.

 تسکین استئوآرتریت

در یک مطالعه کوچک ایرانی که در مجله بین‌المللی بیماری‌های روماتیسمی در سال ۲۰۱۳ به چاپ رسید نشان داده شد افراد مبتلا به استئوآرتریت زانو که به مدت دو ماه، یک و نیم اونس (حدود ۴ قاشق غذاخوری) از دانه‌های کنجد پودر شده علاوه بر درمان معمول خود (استامینوفن و گلوکوزامین) استفاده کردند کاهش درد بیشتری را در مقایسه با کسانی که فقط درمان معمولشان را داشتند، گزارش کردند.

کنترل دیابت

در یک مطالعه کوچک در کلینیک تغذیه بالینی مربوط به سال ۲۰۱۱، افراد مبتلا به دیابت(Diabetes) نوع ۲ از روغن کنجد، داروهای دیابتی یا هر دوی آن‌ها استفاده کردند. کسانی که بیش از ۶۰ روز در گروه ترکیبی بودند کاهش قند خون قابل‌ملاحظه‌ای داشتند و محققان نتیجه گرفتند که روغن کنجد اثر هم‌افزایی با درمان‌های دارویی دارد.

فواید دیگر

نتیجه‌ی تحقیقات نظری بر این است که کنجد ممکن است برای سلامت استخوان‌ها (به علت کلسیم، منیزیم و سایر اجزای آن) مفید باشد و از سرطان‌های مرتبط با هورمون محافظت کند (به دلیل لیگنان‌ها که می‌تواند به گیرنده‌های استروژن متصل شود) اما این تحقیقات محدود به محیط آزمایشگاه و آزمایش‌های حیوانی بوده است؛ برای تعمیم دادن نتایج این مطالعات بر روی انسان‌ها تحقیقات دیگری نیاز است.

حواستان به آلرژی‌ها باشد

شیوع دقیق میزان آلرژی به کنجد مشخص نیست – اما با برخی برآوردها، ۰٫۱ تا ۰٫۲ درصد افراد جامعه تحت تأثیر آن قرار می‌گیرند. البته گزارشات یک مقاله‌ی مروری در سال ۲۰۱۲ نشان می‌دهد که میزان آلرژی و آسم گزارش شده در دو دهه‌ی اخیر افزایش یافته است.

یک مشکل این است که برچسب‌های مواد غذایی مجبور نیستند کنجد را به عنوان یک ماده جداگانه فهرست کنند و ممکن است به جای آن از عنوان «ادویه» یا «طعم‌دهنده‌ی طبیعی» استفاده کنند و یا آن را با نام‌های ناشناخته نام‌گذاری کنند.

در نهایت این که

کنجد می‌تواند به عنوان طعم‌دهنده به غذاها اضافه شود و فواید زیادی برای سلامتی داشته باشد. اما آن را به صورت مکمل‌ها مصرف نکنید زیرا این محصولات حاوی غلظت‌های بالایی از لیگنان‌ها هستند و از آنجایی که این ترکیبات به‌خوبی مورد مطالعه قرار نگرفته‌اند ممکن است اثرات ناخوشایندی بر سلامتی‌تان داشته باشند یا دچار حساسیت‌ها و آلرژی‌های ناشناخته شوید.