امروزه در اغلب کشورهای توسعه‌یافته بانک خون بندناف نوزاد را به جای دور ریختن ذخیره کرده و در آینده برای خود اهداکننده یا دیگر بیماران استفاده می‌کنند تا زندگی‌های زیادی را نجات دهند.

بلافاصله بعد از زایمان، بندناف از نوزاد جدا می‌شود و می‌توان با یک سوزن خون بندناف و جفت را جمع‌آوری و به کیسه‌های خون منتقل کرد. سپس خون بندناف نوزاد را که غنی از سلول‌های بنیادی و سلول‌های خون‌ساز است، منجمد و در بانک‌های خون بندناف نگهداری کرد تا چنانچه نوزاد در بزرگسالی مبتلا به بیماری‌هایی نظیر سرطان خون شد، برای درمانش از همان خون بندناف استفاده شود.

باید توجه کرد که از ابتدای تاسیس بانک خون بندناف و سلول‌های بنیادی سازمان انتقال خون تاکنون حدود ۳۴۰۰ گونه خون بندناف در کشور وجود دارد. البته این درحالی‌ست که هنوز میزان دسترسی بیماران نیازمند خون بندناف به این فرآورده در کشور با محدودیت روبرو است؛ چرا که برخی از مردم تصور می‌کنند که این خون تنها برای مصرف خود و خانواده آنهاست، اما واقعیت این است که خون‌ بندناف به ویژه در ایران که شباهت مولکول‌های سازگاری نسلی زیاد است، می‌تواند برای بسیاری از بیماران به کار رود. بر همین اساس گفت‌وگویی با رییس گروه بانک خون بند ناف و سلول‌های بنیادی سازمان انتقال خون ایران ترتیب دادیم که در ادامه می‌خوانید:

دکتر مهین نیکوگفتار، رییس گروه بانک خون بند ناف و سلول‌های بنیادی سازمان انتقال خون در گفت‌وگو ایسنا، در خصوص بانک خون بند ناف سازمان انتقال خون و نحوه عملکرد آن، گفت: این بانک، یک بانک خون بند ناف عمومی است و در سال ۱۳۸۹تشکیل شده است. از آن زمان تاکنون حدود ۳۴۰۰ گونه خون بند ناف از مادران اهدا کننده‌ای که رضایت به اهدای خون بند ناف خود داده‌اند در این بانک نگهداری شده است.

بازسازی مغز استخوان با خون بندناف

وی درباره هدف نگهداری خون بندناف، گفت: از آنجایی که خون بند ناف حاوی سلول‌های بنیادی خون‌ساز است، در صورت رضایت مادران به اهدا خون بند ناف، در زمان زایمان جمع‌آوری شده و به آزمایشگاه بانک‌های خون بند ناف منتقل، ‌ در آنجا سلول‌های بنیادی آن جدا و سپس ذخیره‌سازی می‌شود. معمولا سلول‌های بنیادی خون‌ساز می‌توانند در درمان بیماری‌های بدخیم سیستم خون‌ساز و بعضی دیگر از بیماری‌های سیستم خون‌ساز و همچنین در بیمارانی که دچار انواع بدخیمی‌ها شده‌اند و برای بازسازی مغز استخوان پس ازشیمی درمانی و پرتودرمانی‌های شدید استفاده شود.

اهدای خون بندناف به بانک‌های عمومی رایگان است

نیکوگفتار در مورد میزان هزینه‌ جمع‌آوری و نگهداری خون بند ناف، اظهار کرد: بانک‌های خون بند ناف به دو دسته کلی عمومی و خصوصی تقسیم می‌شوند. در بانک‌های عمومی هیچ‌گونه هزینه‌ای از اهداکننده خون بند ناف دریافت نمی‌شود؛ زیرا نمونه‌ای که اهداکننده به بانک خون بند ناف عمومی اهدا می‌کند، برای مصرف عموم بیماران است، نه صرفا برای مصرف خود نوزاد و خانواده فرد اهداکننده. این درحالی‌ست که در بانک‌های خصوصی هزینه پردازش و نگهداری را خانواده پرداخت می‌کند. بنابراین نمونه نیز تنها برای خود فرد و خانواده‌اش نگهداری می‌شود. بر این اساس اهدای خون بند ناف به بانک‌های عمومی کاملا رایگان است.

رییس گروه بانک خون بند ناف و سلول‌های بنیادی سازمان انتقال خون، با اشاره به توصیه‌ متخصصان رشته خون‌شناسی در زمینه اهدای خون بندناف، افزود: همه متخصصان این رشته مردم کشور خود را تشویق می‌کنند که نمونه‌های خون بند ناف خود را به بانک‌های عمومی خون بند ناف اهدا کنند و از ذخیره‌سازی در بانک‌های خصوصی جلوگیری کنند. زیرا زمانی که نمونه‌ها به بانک‌های عمومی اهدا می‌شود، همه نمونه‌ها با خصوصیات ژنتیکی مختلف جمع‌آوری و در یک مرکز نگهداری شده و بنابراین هر زمان که این نمونه‌ها با یک بیمار سازگار باشد، برای پیوند در اختیار آن فرد گذاشته می‌شود.

نیکوگفتار ادامه داد: در این شرایط اهداکننده هیچ‌گونه هزینه‌ای را متحمل نمی‌شود و ذخایر بانک‌های عمومی تقویت شده و امکان اینکه برای همه بیماران نمونه‌ای پیدا شود، افزایش پیدا می‌کند. در حالی که در بانک‌های خصوصی هم خانواده متحمل هزینه می‌شود و در بسیاری از این موارد نمونه‌ها اصلا به مصرف فرد نمی‌رسد و فقط ذخیره‌سازی می‌شود.

شباهت زیاد مولکول‌های سازگاری نسجی در ایران

وی با بیان اینکه مصرف خون بند ناف به ژنتیک افراد بستگی دارد، اظهار کرد: در این زمینه تعیین سازگاری از روی مولکول‌های سازگاری نسجی انجام می‌شود که این مولکول‌ها به ژنتیک افراد بستگی دارد و در ایران شباهت این مولکول‌ها زیاد است و هرچه که ذخیره بانک‌های خون بند ناف عمومی بیشتر باشد، احتمال اینکه نمونه‌ای با شباهت مولکول‌های سازگاری برای بیماری پیدا شود، افزایش می‌یابد.

به گفته نیکوگفتار، میزان اهدا و استقبال مردم در زمینه اهدای خون بندناف خیلی خوب و در کشور ما میزان رضایت به اهدای خون بندناف نسبت به کشورهای دیگر بسیار بیشتر است. البته برخی از مردم نمونه‌های خون بندناف را برای خود و خانواده‌شان ذخیره می‌کنند و این باعث شده که مصرف این نمونه‌ها کم و محدود شود و از طرفی بیماران نیازمندی که در انتظار پیوند برای نجات جان خود هستند، دسترسی کمتری به این واحدها داشته باشند. در صورتی که اگر عموم مادران واحدهای خون بند ناف را به بانک‌های عمومی اهدا کنند، نیاز بیماران برآورده می‌شود.

نجات جان بیماران نیازمند مغزاستخوان با خون بندناف ۲۰ ساله

وی در پاسخ به اینکه خون بندناف تا چند سال قابل نگهداری است، گفت: در دنیا گزارش شده که نگهداری خون بندناف تا ۲۰ سال هم از کیفیت آن نمی‌کاهد. به این معنی که واحدهای ذخیره شده به مدتی بیش از ۲۰ سال، قادر به بازسازی مغز استخوان بیماران نیازمند به پیوند مغز استخوان بوده است.

گسترش مراکز جمع‌آوری خون بند ناف در دستور کار

نیکوگفتار با بیان اینکه به طور کلی شرایط جمع‌آوری خون بندناف در کشور در پنج بیمارستان داخل تهران وجود دارد، گفت: امیدواریم در آینده این شرایط به بیمارستان‌های بیشتری در سایر استان‌ها نیز گسترش یابد. این موضوع جزو برنامه‌های سال آینده در بانک خون بندناف سازمان انتقال خون ایران است و پیش‌بینی‌های آن انجام شده. است

وی در پایان به اهمیت سلول‌های بنیادی خون‌ساز اشاره و اظهار کرد: باید توجه کرد که سلول‌های بنیادی خونساز، سلول‌هایی هستند که توان تکثیر و تمایز بالایی داشته و قادرند همه انواع سلول‌های خونی را تولید کنند. این سلول‌ها در مغزاستخوان و خون بند ناف و در شمار کمتری در خون محیطی قرار دارند. در مواردی که مغز استخوان در بیماران توان ساخت سلول‌های طبیعی را نداشته باشد، پیوند این سلول‌ها از افراد سالم می‌تواند نجات‌بخش جان بیماران شود.