‘او’ زنی در آستانه میانسالی است که به نظر می رسد سال هایی طلایی پیش رو دارد؛ استاد دانشگاه و بهره مند از خانواده ای صمیمی که ناگهان مهمانی ناخوانده به نام ‘آلزایمر’ در مغز او زنگ می زند.

‘هنوز آلیس’ (ساخته ریچارد گلتزر و واش وستمورلند۲۰۱۴) بر اساس رمانی پرفروش به همین نام (نوشته لیزا جنووا ) روایت زندگی دکتر آلیس هولند استاد رشته زبانشناسی در دانشگاه کلمبیاست که درست کمی بعد از تولد ۵۰ سالگی به این بیماری مبتلا می شود.
اولین علایم بیماری زمانی در او نمود می یابد که در یک سخنرانی دانشگاه کلمه ای را فراموش می کند، ماجرا ادامه می یابد و در روزهای بعد در محل کارش گم می شود.
ادامه فیلم روایت طاقت فرسا و تالم بار رویارویی آلیس، همسر و سه فرزندش با این بیماری، از کار بیکار شدن او و فراموشی تدریجی امور روزمره است…
آلزایمر به عنوان یک بیماری عصبی که افراد زیادی را مبتلا کرده، دستمایه نویسندگان، فیلمسازان، کارگردانان و هنرمندان عرصه های مختلف بوده است که به درستی نسیان و فراموشی را بیماری قرن دانسته اند و رنج مبتلایان به آن را بر کاغذ، پرده نقره ای و یا تابلو نقاشی روایت کرده اند.
هنوز آلیس تنها یک نمونه از این هنرنمایی هاست؛ ‘کفش هایم کو’ از کیومرث پوراحمد (۱۳۹۴) و یا ‘آلزایمر’ ساخته احمدرضا معتمدی (۱۳۸۹) هم نمونه های دیگری هستند که البته فقط به روایت آلزایمر نمی پردازند، بلکه عواقب رنج آور آن را برای بیمار و خانواده اش هم به تصویر می کشند.
اما حقیقتا آلزایمر چیست که تعدد فاکتورهای خطر احتمالی آن در کمین بسیاری از ما انسان های امروزی است و گستردگی عوارض ابتلا به آن می طلبد علاوه بر بیمار، اطرافیان و مراقبان او هم تحت حمایت قرار گیرند؟

***آلزایمر به روایت یک مراقب
‘او’ ؛ که می خواهد نامش ذکر نشود، زنی است که همراه با مادرش، به مدت چهار سال مراقبت از پدر را پس از ابتلا به آلزایمر به عهده داشت و این مسوولیت را بسیار دشوار توصیف می کند.
این مراقب جوان در گفتگو با خبرنگار علمی ایرنا توضیح داد: مادرم روزها از پدر نگهداری می کرد و من شب ها بیدار می ماندم تا از ایشان مراقبت کنم. به همین دلیل همیشه خسته و به شدت عصبی بودم اما سعی می کردم وظیفه ام را به درستی انجام دهم.
وی افزود: یک بیمار مبتلا به آلزایمر ابتدا کارهای روزمره خود را به صورت عادت انجام می دهد و به همین دلیل معمولا کسی به بیماری اش پی نمی برد؛ برخی از کارها را هم اشتباه انجام می دهد یا فراموش می کند اما به چشم دیگران نمی آید و اعضای خانواده گمان هم نمی کنند که در مراحل اولیه بیماری آلزایمر باشد.
او ادامه داد: هرچه بیماری شدت پیدا می کند مراقبت هم سخت تر می شود. بیماری به تدریج بدتر و نگهداری از بیمار هم سخت تر می شود؛ بیماری از فراموشی های ساده شروع می شود و به تدریج دامنه این فراموشی ها به مسائل بسیار ساده و بدیهی می رسد.
وی تاکید کرد: نشناختن خیابان ها از جمله فراموشی های بیمار مبتلا به آلزایمر است و به همین دلیل گم شدن های فرد شروع می شود. این بیماران تمام آموزه های اولیه را فراموش می کنند. حتی در برخی مواقع از حمام و سرویس های بهداشتی می ترسند؛ برخی از بیماران در مراحل اولیه، بیمار بودن خود را انکار می کنند؛ بیمار ما نیز به هیچ وجه بیماری خود را نمی پذیرفت و حتی با وجود ابتلا به دیابت، انسولین خود را تزریق نمی کرد.
وی به مشکلات مراقبت کننده ها اشاره کرد و گفت: خود فرد مراقب هم به تدریج دچار مشکلات جسمی و روانی می شود که باید تحت مراقبت پزشکان باشد. به خاطر دشواری وظیفه ای که بابت مراقبت از بیمار عزیزمان داشتیم، مشکلات گردن و کمر پیدا کرده ام و مادرم هم دچار سائیدگی استخوان لگن و زانو شده است.
وی فارغ از حمایت مالی، کمک روانی و معنوی اطرافیان را از نیازهای مهم یک مراقب بیمار آلزایمری برشمرد و ادامه داد: ارتباط ما با دیگران در ان دوران بسیار کم شد و اطرافیان و بستگان ما را با این معضل تنها گذاشتند.

***آلزایمر به روایت کارشناسان
رییس پژوهشکده علوم و فناوری های پزشکی دانشگاه شهید بهشتی با بیان این که فراموشی مهمترین معضل بیماری آلزایمر است، گفت: در عین حال، معمولا بیماری فقط به فراموشی محدود نمی شود و سایر زمینه های شناختی را هم مختل می کند.
مجتبی زارعی در گفتگو با خبرنگار علمی ایرنا اظهار کرد: به واقع فراموشی به تنهایی برای تشخیص بیماری کافی نیست. نوع فراموشی معمولا به صورتی است که اطلاعات اخیر در ذهن فرد باقی نمی ماند اما رخدادهایی که در قدیم اتفاق افتاده و در ذهن ثبت شده است، به یاد آورده می شوند. به عبارت دیگر، در آلزایمر عملا ثبت و به خاطر سپاری وقایع جدید از زمان بروز اختلالات مغزی مختل می شود.
زارعی ادامه داد: سردرگمی در تشخیص زمان و مکان، دشواری در انجام کارهای روزمره، تغییرات در خلق و خوی و به یاد نیاوردن یا اشتباه گرفتن آشنایان از جمله مشکلات این بیماران است که با پیشرفت بیماری به وجود می آیند.
وی افزود: با پیشرفت بیماری فرد بیمار نمی تواند راه ها را پیدا کند و زمانی که از خانه بیرون می رود، نمی تواند به خانه برگردد یا از نقشه استفاده کند و در این شرایط کارهای روزمره زندگی اش مختل می شود.

*عوامل سبب ساز آلزایمر چیست؟
زارعی اختلالات خواب و افسردگی را از عواملی دانست که سبب افزایش احتمال ابتلا به آلزایمر می شوند.
وی اظهار کرد: براساس تازه ترین مطالعات، احتمال ابتلا به این بیماری مهم قرن بیست و یکم، براثر اختلالات خواب افزایش می یابد و به همین دلیل کسانی که مشکل خواب دارند، باید آن را در اسرع وقت درمان کنند.
زارعی همچنین با اشاره به این که افسردگی در میانسالی از عوامل ایجاد این بیماری است که باید درمان شود، گفت: علاوه بر اختلالات خواب و افسردگی، فشارخون، مرض قند، مصرف سیگار و کم تحرکی هم می توانند احتمال ابتلا به آلزایمر را بیشتر کنند.
رییس پژوهشکده علوم و فناوری های پزشکی دانشگاه شهید بهشتی افزود: خواب با زمان و کیفیت مناسب، غذای سالم، کنترل فشارخون و ورزش کردن از جمله عواملی هستند که احتمال ابتلا را کمتر می کند.

*ابتلا به آلزایمر یک شبه اتفاق نمی افتد
وی با اشاره به این که ابتلا به آلزایمر یک شبه اتفاق نمی افتد، افزود: از بین رفتن سلول های عصبی از یک سن آغاز می شود اما مغز علیرغم صدماتی که براثر از بین رفتن سلول های عصبی می بیند، همچنان به عملکرد خود ادامه می دهد. اما زمانی می رسد که تعداد سلول های از بین رفته زیاد می شود و مغز نمی تواند عملکرد طبیعی داشته باشد.

*آلزایمر، بیماری بدون درمان قطعی است
زارعی ادامه داد: متاسفانه برای بسیاری از بیماری های نورودژنراتیو مانند آلزایمر که در آان سلول عصبی از بین می رود، درمان قطعی وجود ندارد. مطالعات و تحقیقات بسیار زیادی در زمینه تهیه داروی مناسب انجام شده است ولی هیچ یک به تائید اکثریت جامعه پزشکی جهانی نرسیده است تا با اطمینان بالایی بتوانیم بگوییم که دارویی وجود دارد که می تواند مانع بروز و یا پیشرفت بیماری شود.
رییس پژوهشکده علوم و فناوری های پزشکی دانشگاه شهید بهشتی بیان کرد: احتمال ابتلا به بیماری آلزایمر با افزایش سن بیشتر می شود، به صورتی که در ۸۰ سالگی احتمال آن به ۲۵ درصد می رسد.
به گفته زارعی، در بیماری آلزایمر از لحاظ پاتولوژی و آسیب شناسی معمولا سلول ها در بخش گیجگاهی میانی مغز شروع به از بین رفتن می کنند که آن قسمت مسئول ثبت اطلاعات در هر برهه از زمان است.
وی افزود: برخی از بیماران وضعیتی پیدا می کنند که نگهداری آنها در منازل برای خانواده بسیار سخت است. با توجه به سیر صعودی ابتلا به آلزایمر، برنامه ریزی دولت جهت کمک به این بیماران و خانواده هایشان ضروری است.
به گفته زارعی، متاسفانه در نظام سلامت، آموزش و تحقیقات پزشکی ظاهرا کمتر به بیماری هایی مانند آلزایمر توجه می شود که یکی از علت های آن نبود سودآوری مالی در ارائه خدمات به این بیماران است.
وی تاکید کرد: متولیان سلامت کشور باید برای بیماری هایی مثل آلزایمر و پارکینسون سرمایه گذاری ویژه کنند، چون این بیماران هزینه گزافی برای جامعه و خانواده ها دارند. بنایراین پیشگیری، تشخیص اولیه، و درمان به موقع می تواند منافع متعدد برای کشور داشته باشد.

*نگهداری از بیمار آلزایمری بار مالی سنگین دارد
مدیرعامل انجمن آلزایمر ایران درباره هزینه ماهانه مراقبت و نگهداری از بیمار آلزایمری گفت: در ابتدای امر که بیمار به مراقبت دائم نیاز ندارد؛ این هزینه ماهانه حدود ۲ میلیون تومان و در مراحل پیشرفته بیماری حدود ۴میلیون است.
معصومه صالحی در گفتگو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: البته هزینه های غیر مستقیم بیماری در این مورد لحاظ نشده است که در آن صورت، رقم به مراتب بیشتر خواهد شد و بار مالی فراوانی بر دوش خانواده ها و جامعه می گذارد.
وی با اشاره به این که تنها مرکز توانبخشی و مراقبت آلزایمر را انجمن آلزایمر ایران دایر کرده است، گفت: به دلیل رسم و سنتی که در جامعه وجود دارد و ارزشی که برای سالمندان قائل هستیم، اغلب آنها در خانواده ها نگهداری می شوند.
صالحی خاطرنشان کرد: فرد بیمار در اوایل دوره بیماری به مراقبت و پرستاری کمتری نیاز دارد و با پیشرفت بیماری که بیمار وابستگی شدیدی به مراقب خود پیدا می کند، خانواده ها یا خود از وی مراقبت کرده یا از فرد دیگری برای این کار کمک می گیرند.
وی به برگزاری دوره های آموزش مراقبان در انجمن اشاره کرد و گفت: برای مراقبت بهتر از بیماران، دوره های آموزشی در ۱۰ جلسه با عنوان کلاس های حمایتی در انجمن آلزایمر برگزار می شود.
صالحی بر لزوم تشخیص زودهنگام بیماری هم تاکید کرد و گفت: هر یک سال تشخیص زودهنگام سبب می شود تا ۵ سال معلولیت های ناشی از بیماری به تعویق بیافتد و بیمار در این دوران از کیفیت زندگی بهتری برخوردار باشد.
‘این کار علاوه بر کاهش هزینه های مالی، در بهداشت روانی خانواده ها هم موثر است و زندگی با آرامشی برای بیمار و خانواده وی فراهم می شود.’
امروز ۲۱ سپتامبر مصادف با ۳۰ شهریور روز جهانی آلزایمر است.