رشد و نمو دو واژه ای است که هرکدام تعریف خاص خودش را دارد . رشد شامل افزایش قد، وزن و اندازه ونمو شامل تغییرات تکاملی است که به بلوغ منجر می شود .به عنوان مثال کودکی که مراحل رشد را طی می کند ، حدود هشت ماهگی قادربه نشستن است. نشستن، نموی است که باعث تکامل بیشتر وی می شود.

عوامل متعددی بررشد قدی کودکان تاثیرمی گذارد از جمله چاقی و کمبود کلسیم و ویتامین D که دراخبار چند روز گذشته هم کارشناسان نظرات مختلفی در این باره ارائه کردند.

کنترل بعضی ازعوامل مختلف محیطی و داخلی دررشد و نمو فرد ازکنترل ما خارج است و بعضی ازعوامل را می توان کنترل کرد. ازجمله عوامل موثر می توان به موارد زیراشاره کرد:

وراثت
وراثت درانتقال صفات مانند قد ، وزن و ساختار بدن موثر است و حتی بیماری هایی مانند دیابت و بیماری قلبی هم ازطریق وراثت منتقل می شود .

عوامل محیطی
عوامل محیطی ، شرایط اجتماعی و روابط خانواده و همسالان در رشد و نمو کودک موثراست . می توان گفت مجموع محرک های جسمی و روحی در این زمینه نقش دارد به عنوان مثال کودکی که درمحیط برخوردار مانند مدرسه خوب، خانواده دوست داشتنی و مهارت های کافی فردی و اجتماعی زندگی می کند بهتر از کودک محروم و خانواده ازهم گسیخته رشد می کند.

ورزش
ورزش به معنای یک فعالیت جدی وبرنامه ریزی شده نیست بلکه به معنای فعالیت ها و بازی های کودکانه ای است که به افزایش قدرت بدنی و توده استخوانی کودک کمک می کند.

هورمون ها
هورمون ها برفعالیت ها وعملکرد بدن تاثیر می گذارد . نامتعادل بودن ترشح این مواد باعث چاقی، نقص رشد واختلالات رفتاری و ویژگی ها ی ثانویه جنسی می شود.

تغذیه
دریافت مواد مغذی کم باعث بیماری و دریافت اضافه آن هم باعث چاقی و بیماری های زمینه ای مانند دیابت می شود.

خانواده
مراقبت های خانواده و ابرازمحبت کافی ، عشق وعلاقه به فرزندان ، کتاب خواندن و بازی کردن با آن ها و… را می توان سرمایه گذاری برای سلامت و رشد کافی کودکان دانست .

عوامل جغرافیایی ، اقتصادی واجتماعی
فرصت هایی که برای بروز خلاقیت و مهارت های اجتماعی برای کودک پیش می آید به عنوان مثال دسترسی به پارک ، کتابخانه ، مراکز اجتماعی برای شرکت در فعالیت های گروهی و اجتماعی برخلاف بازی های تماشای تلویزیون درچرخه تکامل روحی و جسمی و از جمله رشد قدی کودک نقش دارد. کودکی که در محیط مناسب رشد می کند و احتمال دسترسی به منابع آموزشی و بهداشتی را دارد به مراتب وضعیت رشد و نمو بهتری دارد.

تاثیرچاقی کودک بررشد قدی
در بدن هورمونی به نام «لپتین» ازسلول‌ های چربی بدن ترشح می‌ شود. هر چه قدر تعداد سلول‌ های چربی دربدن بیشتر باشد، میزان ترشح هورمون لپتین بیشترخواهد بود.این هورمون بر هیپوتالاموس و هیپوفیز تاثیر می گذارد و سبب ترشح هورمون ‌هایی مثل استروژن و پروژسترون در دختران و تستوسترون در پسرها می ‌شود.

لپتین محرک ترشح هورمون‌ های جنسی است و سبب بلوغ زودرس کودکان می ‌شود. هورمون‌ های جنسی می ‌تواند باعث بسته شدن صفحات رشد استخوانی ودرنتیجه توقف رشد قدی کودکان شود. اما عوامل دیگری هم بررشد قدی تاثیرمی گذارد .

دکترریحانه احمدزاده قویدل دکترای تخصصی تغذیه در این باره چنین می گوید:
کلسیم یکی ازعوامل موثردررشد قدی کودکان است ، می توان گفت مصرف کلسیم کاهش نیافته است بلکه کمبود ویتامین D مسئله مهمی است که درچند سال گذشته هم آموزش و پرورش به فقرآهن توجه داشت و الان کمبود ویتامین D را اولویت خود قرارداده است اما این کافی نیست بلکه باید به خانواده ها اطلاع رسانی شود .

همه اعضای خانواده می توانند بدون نسخه پزشک آزمایش تعیین میزان ویتامین D را انجام بدهند.تقریبا ۹۰ درصد کودکان کمبود ویتامین D دارند و این کمبود باعث می شود جذب کافی کلسیم اتفاق نیفتد و با مشورت پزشک یا کارشناس تغذیه می توان میزان دوزمکمل مانند دوز روزانه، هفتگی وحتی تزریقی را دریافت کرد.

آفتاب کافی و کمبود ویتامین D ؟!
ممکن است برای بسیاری این سوال پیش بیاید که ما کشوری با میزان تابش کافی نور خورشید هستیم پس چرا کمبود ویتامین D داریم ؟
عوامل زیادی مانند میزان آهن و روی در رشد قدی موثر است اما مهم ترین موضوع میزان ویتامین D است .

نکته ای که باید گفت این است که ویتامین D درزیر پوست ساخته می شود البته نه درهر جای بدن؛ بلکه در نقاطی که تجمع چربی داشته باشیم به عنوان مثال پوست دست و صورت چربی کافی ندارد اما در بالای ران و بازو که میزان چرب کافی است ماکسیمم تولید ویتامین D را داریم و چون این قسمت ها درمعرض آفتاب قرار نمی گیرد، شاهد کمبود این ویتامین و کاهش رشد قدی هستیم.

در بدن هورمونی به نام «لپتین» ازسلول‌ های چربی بدن ترشح می‌ شود. هر چه قدر تعداد سلول‌ های چربی دربدن بیشتر باشد، میزان ترشح هورمون لپتین بیشترخواهد بود.این هورمون بر هیپوتالاموس و هیپوفیز تاثیر می گذارد و سبب ترشح هورمون ‌هایی مثل استروژن و پروژسترون در دختران و تستوسترون در پسرها می ‌شود.