محققان رشته داروسازی صنعتی (فارماسیوتیکس) دانشگاه علوم پزشکی تهران توانستند با استفاده از نانوذرات در سیستم دارورسانی، میزان نفوذپذیری دارو را افزایش داده و این سیستم را به یک سامانه دارورسانی هدفمند تبدیل کنند.
آنچه از شنیدن نام دارو برای اولین بار به ذهن خطور می‌کند شاید چیزی فراتر از قرص، کپسول یا آمپول نباشد، در حالی‌که دنیای دارو و روش‌های انتقال آن به بدن به همین‌ها خلاصه نمی‌شود. با گسترش علوم دارویی، سیستم‌های دارورسانی گذشته پاسخگوی نیازهای دارودرمانی نبوده و در نتیجه، به ‏تدریج با ابداع فرمولاسیون و ابزارهای نوین تلاش می‌شود میزان فراهمی زیستی داروها را در محل‌هایی خاص از بدن و در زمان‌هایی خاص، افزایش دهند تا هم هدف‏ درمانی و هم کاهش عوارض دارویی را تأمین کند.

دکتر سید یاسر وفائی عضو هیات علمی گروه فارماسیوتیکس دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی همدان درباره لزوم انجام این طرح گفت: این پروژه با توجه به اهمیت و نیاز کاهش عوارض جانبی دارو و ارتقا کارایی درمانی بیماری‌های التهابی روده با استفاده از یک سامانه دارورسانی هدفمند بر پایه نانوذرات طراحی شده است. در این مطالعه، کوپلیمر تشکیل دهنده نانوذرات هیالورونیک اسید به منظور انتقال هدفمند داروی بودزوناید (کورتیکواستروئید مؤثر در درمان بیماری‌های التهابی روده) به بافت التهابی روده تهیه شد.

وی بیان کرد: نانوذرات تهیه شده فاقد اثرات سمی بر رده سلولی روده بزرگ بود و مشخص شد نانوذرات هیالورونیک اسید، وارد سلول‌های التهاب‌یافته می‌شوند. نتایج مطالعات سلولی و حیوانی نشان داد که اثر ضدالتهابی نانوذرات حاوی دارو در مقایسه با داروی آزاد بیشتر است. نتایج حاصل از این پروژه نشان می‌دهد که نانوذرات هیالورونیک اسید حاوی داروی بودزوناید، به دلیل اندازه مناسب (در محدوده ۲۷۳ تا ۲۹۳ نانومتر)، بار سطحی آنیونی و تمایل به گیرنده‌های اختصاصی بر سطح سلول‌های اپیتلیال ملتهب می‌تواند در دارورسانی هدفمند در درمان بیماری کولیت اولسراتیو مورد استفاده قرار گیرد.

وی در ادامه درباره ویژگی نوآورانه و ضرورت انجام این طرح گفت: در این مطالعه، کوپلیمر تشکیل‌دهنده نانوذرات هیالورونیک اسید با یک روش ابداعی سنتز شد و سپس به منظور دارورسانی بر روی یک مدل سلولی بیماری التهابی روده و در ادامه کار در مدل حیوانی مورد ارزیابی قرار گرفت. طراحی و توسعه سامانه‌های دارورسانی که به صورت هدفمند دارو را در محل اختصاصی التهاب در کولون آزاد کند، جهت کاهش عوارض جانبی ناشی از جذب سیستمیک دارو و ارتقا درمان بیماری‌های التهابی روده می‌تواند بسیار مؤثر باشد.

به گفته این محقق با توجه به ورود چندین محصول دارویی جدید از سیستم‌های دارورسانی هدفمند بر پایه نانو به بازار کشورهای ایالات‌متحده و اروپا، بازار فروش قابل توجه این محصولات و توانمندی این گروه تحقیقاتی در صنعتی‌سازی طرح، امکان تجاری‌سازی محصول وجود دارد و در صورت تکمیل کار و تولید محصول، با توجه به شیوع بالای بیماری و اهمیت درمان، در مرحله اول نیاز داخلی کشور تأمین می‌شود و در ادامه کار می‌توان به توسعه صادرات محصول در کشورهای آسیایی همجوار امیدوار بود.

وی خاطرنشان کرد: نمونه آزمایشی محصول ساخته و ثبت اختراع محصول انجام شده است و به منظور تولید محصول در مقیاس صنعتی، تسهیلات مالی در قالب سرمایه‌گذار و اخذ مجوز از سازمان غذا و دارو نیاز است. تأمین تسهیلات مالی جهت تجاری‌سازی این دسته از محصولات با استفاده از امکانات و تجهیزات دستگاهی موجود در دانشگاه‌ها و مراکز رشد می‌تواند گره‌گشا باشد.

سید یاسر وفائی در حال حاضر به عنوان عضو هیئت‌علمی گروه فارماسیوتیکس دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی همدان، در زمینه طراحی و توسعه محصولات دارویی بر پایه نانو فعالیت می‌کند و طراحی و همکاری در اجرای چندین طرح مصوب جهت تولید محصولات دارویی بر پایه نانو را در قالب پایان‌نامه دانشجویی و طرح تحقیقاتی بر عهده دارد.

این پژوهش حاصل تلاش‌های سید یاسر وفائی عضو هیئت‌علمی گروه فارماسیوتیکس دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی همدان تحت نظارت و راهنمایی دکتر رسول دیناروند استادتمام فارماسیوتیکس دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران است.

نتایج این کار در مجله Carbohydrate Polymers منتشر شده است.