به گزارش بهداشت نیوز به نقل از بهپو، در دنیای رژیم های کاهش وزن اغلب اوقات غذاهای کم کربوهیدرات و پرپروتین مورد توجه هستند. رژیم های «پالئو»، «ساحل جنوبی» و «اتکینز» همه در این دسته قرار می گیرند. گاهی اوقات به این رژیم ها، رژیم های «کتوژنیک» یا «کتو» می گویند.

رژیم غذایی کتوژنیک یک رژیم غذایی مبتنی بر کربوهیدرات کم و چربی زیاد است و بدن را وادار می کند برای تامین انرژی خود از چربی به جای قند استفاده کند. نتیجه این اتفاق قرار گرفتن بدن در وضعیتی متابولیک به نام کتوزیس –کتوز- است.

بر خلاف رژیم های کم کربوهیدراتی که روی مصرف زیاد پروتیین تمرکز می کنند، رژیم کتوژنیک روی مصرف زیاد چربی ها متمرکز می شود. چربی ها در این رژیم غذایی حدود ۹۰ درصد کالری روزانه را تامین می کنند. البته رژیم غذایی کتوژنیک مورد آزمایش دقیق قرار نگرفته است.

رژیم غذایی کتوژنیک در ابتدا برای کمک به کاهش دفعات تشنج در کودکان مبتلا به صرع استفاده می شد. البته این رژیم برای کاهش وزن هم به کار گرفته می شود، اما تنها نتایج کوتاه مدت آن مورد مطالعه قرار گرفته است که آن هم به جواب قطعی و واحدی نرسیده است. «کتی مک مانوس»، مدیر بخش تغذیه بیمارستان بریگام و بیمارستان زنان هاروارد، می گوید: «ما نمی دانیم نتیجه رژیم کتوژنیک در طولانی مدت چیست و همچنین نمی دانیم که آیا این رژیم بی خطر است یا خیر.»

نحوه عملکرد رژیم کتو

رژیم کتوژنیک بدن را مجبور می کند که از سوخت دیگری استفاده کند. به این شکل که به جای استفاده از گلوکز که از کربوهیدرات هایی مانند دانه ها، حبوبات، سبزیجات و میوه ها دریافت می شود، از اجسام کتونی به عنوان منبع سوخت استفاده می شود. کتون نوعی سوخت است که کبد از چربی های ذخیره شده در بدن تولید می کند.

اگر سالمید و رژیم غذایی متعادلی دارید، بدن میزان چربی که می سوزاند را تحت کنترل دارد و کتون تولید نمی کند و طبیعتا از کتون هم استفاده نمی کند، اما هنگامی که کالری یا کربوهیدرات مصرفی تان را کاهش می دهید، سوخت و ساز بدن به کتوز تغییر حالت می دهد. چنین سوخت و سازی ممکن است پس از تمرینات ورزشی طولانی مدت یا در دوران بارداری هم اتفاق بیفتد. در مبتلایان به دیابت کنترل نشده، کتوز نشانه ای از مصرف ناکافی انسولین است.

وقتی کتون ها در بدن تجمع می کنند، کتوز بروز می کند که وضعیتی خطرناک محسوب می شود. سطح بالای کتون منجر به کم آبی بدن و به هم خوردن تعادل شیمیایی خون می شود.

به نظر می رسد سوزاندن چربی راهی ایده آل برای کاهش وزن باشد، اما مجبور کردن کبد به ساختن کتون نیاز به ترفندهایی دارد:

● باید خودتان را از کربوهیدرات ها محروم کنید و چیزی کمتر از ۲۰ تا ۵۰ گرم کربوهیدرات در روز مصرف کنید. در نظر داشته باشید که یک موز متوسط حدود ۲۷ گرم کربوهیدرات دارد.

● به طور معمول چند روز طول می کشد تا به حالت کتوز برسید.

● خوردن پروتیین زیاد می تواند در رسیدن به حالت کتوز تداخل ایجاد کند.

چه باید خورد؟

از آنجا که رژیم کتوژنیک دارای چربی بالاست، دنبال کنندگان آن باید در هر وعده غذایی چربی بخورند. در یک رژیم غذایی روزانه باید ۲۰۰۰ کالری دریافت کنند که می تواند متشکل از ۱۶۵ گرم چربی، ۴۰ گرم کربوهیدرات و ۷۵ گرم پروتیین باشد. با این حال، نسبت دقیق آن با توجه به نیازهای هر شخص منحصر به فرد است.

● بعضی از چربی های غیر اشباع سالم در رژیم غذایی کتوژنیک اجازه مصرف دارند مانند مغز ها –بادام و گردو-، دانه ها، آووکادو، توفو و روغن زیتون، اما بیشتر از همه فرد به مصرف زیاد چربی های اشباع شده از روغن –پالم و نارگیل، کره و کره کاکائو تشویق می شود.

● پروتیین بخشی از رژیم غذایی کتوژنیک است، اما معمولا بین غذاهای پروتیینی بدون چربی با پروتیین های با چربی های اشباع بالا مانند گوشت گاو تفاوتی وجود ندارد.

● میوه ها و سبزیجات؛ تمام میوه ها دارای کربوهیدرات هستند، اما می توانید بعضی میوه ها -مثلا انواع توت ها- را در وعده های کوچک مصرف کنید. سبزیجات کم کربوهیدرات محدود به سبزیجات پهن برگ مانند کلم، سوییس چارد، اسفناج و سبزیجات دیگری مانند گل کلم، کلم بروکلی، کلم بروکسل، مارچوبه، فلفل دلمه، پیاز، سیر، قارچ، خیار، کرفس و کدو سبز می شوند. یک فنجان کلم بروکلی خرد شده حدود ۶ گرم کربوهیدرات دارد.

خطرات رژیم غذایی کتوژنیک

رژیم کتوژنیک دارای خطرات متعددی است. بالای فهرست این خطرات، مصرف بالای چربی اشباع قرار دارد. مک مانوس توصیه می کند چربی های اشباع را بیشتر از ۷٪ کالری روزانه خود بالا نبرید، زیرا خطر بیماری قلبی را بالا می برد. در واقع، رژیم غذایی کتوژنیک با افزایش کلسترول LDL یا کلسترول بد همراه است که با بیماری قلبی مرتبط است.

خطرات احتمالی دیگر عبارتند از:

● کمبود مواد مغذی. مک مانوس می گوید: «اگر طیف متنوعی از سبزیجات، میوه ها و دانه ها را مصرف نکنید، ممکن است در معرض خطر کمبود مواد مغذی، از جمله سلنیوم، منیزیم، فسفر و ویتامین B و C قرار گیرید.»

● مشکلات کبدی. اگر بیماری کبد داشته باشید در حالتی که چربی زیادی برای سوخت و ساز در بدن فراهم باشد، بیماریتان بدتر می شود.

● مشکلات کلیه. کلیه در سوخت و ساز پروتیین نقش دارد و مک مانوس می گوید رژیم غذایی کتوژنیک بار زیادی به کلیه وارد می کند. میزان پروتیین توصیه شده فعلی به طور متوسط روزانه ۴۶ گرم برای زنان و ۵۶ گرم برای مردان است.

● یبوست. رژیم کتوژنیک غذاهای فیبری مانند غلات و حبوبات کمی دارد و احتمال ابتلا به یبوست در آن بالاست.

● به هم ریختگی فکر و نوسانات خلقی. مک مانوس می گوید: «مغز نیاز دارد از کربوهیدرات های سالم قند خود را تامین کند تا عملکرد صحیحی داشته باشد. رژیم های کم کربوهیدرات گاهی باعث سردرگمی و تحریک پذیری می شوند.»

● بالا رفتن مجموع خطرات. توصیه می کنیم قبل از اتخاذ رژیم کتوژنیک با پزشک و متخصص تغذیه صحبت کنید.

پزشکان گاهی به کودکان مبتلا به صرع رژیم غذایی کتوژنیک پیشنهاد می کنند و به آنها برنامه غذایی ویژه با چربی زیاد، کربوهیدرات و پروتیین کم می دهند، احتمال دارد این رژیم به جلوگیری از تشنج کمک کند. بزرگسالان مبتلا به صرع گاهی اوقات از رژیم اصلاح شده اتکینز پیروی می کنند.

بعضی از تحقیقات نشان می دهد که رژیم غذایی کتوژنیک ممکن است به کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی کمک کند. مطالعات دیگر نشان می دهد رژیم غذایی با کربوهیدرات بسیار کم در کمک به مبتلایان به سندرم متابولیک، مقاومت به انسولین و دیابت نوع ۲ نقش دارد. محققان همچنین در حال بررسی اثرات این رژیم غذایی روی آکنه، سرطان، سندرم تخمدان پلی کیستیک و بیماری های سیستم عصبی مانند بیماری های آلزایمر، پارکینسون و بیماری لوگریگ هستند.

آزمایش میزان کتون

شما می توانید میزان کتوز بدن خود را با آزمایش میزان کتون در خون یا ادرار ببینید. نیازی به مراجعه به پزشک نیست. برای این منظور می توانید نوارهای آزمایش ادرار خانگی را خریداری کنید. برخی از دستگاه های اندازه گیری قند خون هم می توانند کتون خون را اندازه گیری کنند.

اگر نمی دانید چگونه و چه وقت آزمایش کتون را انجام دهید، با پزشک یا متخصص دیابت صحبت کنید. بالا بودن میزان کتون در بدن خطرناک است.

کتواسیدوز

کتواسیدوز وقتی رخ می دهد که کتوز بسیار بالا برود. در این شرایط کتون ها در خون تجمع پیدا می کنند و خون اسیدی می شود. کتواسیدوز می تواند باعث کما یا مرگ می شود.

اگر مبتلایان به دیابت انسولین کافی مصرف نکنند، استعداد زیادی در ابتلا به کتواسیدوز یا کتواسیدوز دیابتی -DKA- دارند. این دسته از افراد اگر بیمار یا مجروح شوند، یا مایعات کافی دریافت نکنند و دچار کم آبی شوند احتمال ابتلا به کتواسیدوز را بیشتر هم می کنند.آن دسته از افراد که مبتلا به دیابت نیستند هم احتمال ابتلا به کتواسیدوز را دارند. این عارضه ممکن است ناشی از مصرف الکل، گرسنگی و قحطی شدید یا تیرویید بیش فعال باشد. یک رژیم سالم کم کربوهیدرات، اصولا چنین مشکلاتی ایجاد نمی کند.

اگر این علایم را دارید، به پزشک مراجعه کنید:

● تشنگی یا خشکی دهان

● بالا بودن تعداد دفع ادرار

● احساس خستگی

● خشکی یا سرخی پوست

● احساس ناراحتی معده یا تهوع

● بالا آوردن

● مشکل تنفس

● گیجی

● استشمام بوی میوه از تنفس

● درد شکم

قی کردن برای مبتلایان به دیابت خطرناک است. با اینکه کتواسیدوز دیابتی معمولا به آرامی شروع می شود، استفراغ ممکن است روند آن را سریعتر کند و در عرض چند ساعت دچار کتو اسیدوز شوند. اگر ۲ ساعت است که استفراغ می کنید، با پزشک خود تماس بگیرید.

سایر رژیم های غذایی

رژیم های غذایی کم کربوهیدرات محبوب -مانند اتکینز یا پالئو- رژیم غذایی کتوژنیک اصلی را تعدیل می کنند، اما اگر در مصرف چربی ها و پروتیین ها و کاهش کربوهیدرات ها افراط کنید، در این رژیم ها هم با همان خطرات مواجه می شوید. سوال اینجاست که اگر این رژیم ها چنین خطراتی دارند پس چرا مردم این رژیم ها را دنبال می کنند؟ مک مانوس می گوید: «نام این رژیم ها همه جا به گوش می رسد و مردم همه جا می شنوند که این رژیم ها خیلی موثرند. نظریه هایی در مورد رژیم غذایی کم کربوهیدرات کوتاه مدت وجود دارد که می گوید این رژیم اشتها را کم می کند، زیرا سوزاندن چربی کندتر از کربوهیدرات صورت می گیرد، اما باز هم تاکید می کنیم که هنوز محققان چیزی در مورد اثرات طولانی مدت آن نمی دانند مک مانوس ادامه می دهد داشتن یک رژیم غذایی محدود کننده، به مدت طولانی کار دشواری است. مهم نیست این رژیم چه باشد. وقتی رژیم غذایی معمولی تان را از سر بگیرید، وزنتان احتمالا بازمی گردد.»