در تبیین اهمیت تنوع زیستی همین بس که سازمان ملل در سال ۱۹۹۲ کنفرانسی را دربارهٔ حمایت از محیط زیست در شهر ریودوژانیرو برزیل برگزار کرد که یکی از دستاوردهای آن انعقاد پیمان تنوع زیستی بود و ایران هم این معاهده را در سال ۱۳۷۵ تصویب کرد و به آن پیوست.
شاید بتوان به زبان ساده و همه فهم، به خطر افتادن تنوع زیستی را در تجربه روزافزون نزدیکی گونه های جانوری وحشی از قبیل گرگ، پلنگ و خرس به جوامع شهری و روستایی و حمله آنان به دام و انسان در دهه های اخیر به عنوان یکی از تبعات مداخله هر چه بیشتر انسان در طبیعت و تخریب زیستگاه های جانوری و گیاهی تشریح کرد.

** تنوع زیستی حمایت از گونه های جانوری، گیاهی و تثبیت طبیعت است
معاون محیط طبیعی مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی با تاکید بر لزوم حمایت از تنوع زیستی گفت: حمایت و حفاظت از گونه های جانوری و گیاهی در واقع حمایت از تنوع زیستی و حفظ محیط زیست و پایداری منابع طبیعی است.
میرمحسن حسینی قمی افزود: برای حفظ گونه های منحصربفرد، در معرض انقراض یا گونه های نادر، اقدامات ویژه ای توسط حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی انجام می شود.
وی اظهار داشت:بر این اساس وضعیت گونه های در معرض خطر و نادر «سیاه خروس» و «شوکا» در سایه اقدامات حفاظتی انجام گرفته تثبیت شده و به رغم مشکلات چند سال گذشته دریاچه ارومیه، حضور گونه «میش مرغ» نیز در استان ثبت شده است.
وی همچنین گفت: بر اساس اصل ۵۰ قانون اساسی، حفظ محیط زیست وظیفه همگانی است و اگر به حفظ محیط زیست توجه نشود، توسعه ناپایدار خواهد بود.
وی با بیان اینکه ۱۳ درصد عرصه های آذربایجان شرقی در قالب مناطق حفاظت شده تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست است، افزود: رشد جمعیت و توسعه صنعتی، حفاظت از محیط زیست در سال های اخیر را به چالش کشیده است.
حسینی قمی ادامه داد: بر اساس کنوانسیون های بین المللی، جمهوری اسلامی ایران متعهد شده است مناطق حفاظت شده از عرصه های کشور را به ۱۷ درصد برساند که تاکنون نیز موفقیت های خوبی را در این راستا کسب کرده ایم.

** حمایت از تنوع زیستی و پایش های زیست محیطی موجب شناسایی گونه های نادر جانوری می شود
رییس اداره پایش حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی نیز در خصوص اجرای برنامه های حمایت از تنوع زیستی در استان به خبرنگار ایرنا گفت: پایش های انجام شده پراکنش گونه های حساس، نادر یا در معرض خطر انقراض مثل خرس قهوه ای، قرقاول و قره خروس در این استان وجود دارد که به نوعی حمایت های تنوع زیستی در آنها حاکم است.
احمد حاجی زاده اظهار داشت: پایش زیستگاه های تالابی استان به خصوص مناطق حفاظت شده تالاب های «قره قشلاق» و «قوری گول»، وجود میش مرغ، غاز پیشانی سفید و اردک سرسفید را در آذربایجان شرقی نشان می دهد.
وی افزود: پلنگ در شمال و جنوب آذربایجان شرقی و کفتار در اطراف تبریز شناسایی شده که حمایت های مختلف محیط زیست را با شیوه های مختلف به دنبال دارد.
حاجی زاده با اشاره به اینکه سرشماری زمستانه به صورت سالانه انجام می شود، اما آمار پستانداران شاخص استان در مناطق حفاظت شده متفاوت است، گفت: در منطقه حفاظت شده سهند، قوچ و میش، در کیامکی، کل، بز و شوکا، در ارسباران و دیزمار، کل و بز در منطقه حفاظت شده کاغذکنان آهو، کل و بز و در سایر مناطق تحت مدیریت محیط زیست، پایش و به تبع آن حمایت و حفاظت های زیست محیطی انجام می شود.
وی افزود: اسفند ماه هر سال نیز سرشماری بین المللی پرندگان آبزی و کنارآبزی به صورت سراسری انجام می شود که منطقه ارس و قره قشلاق نیز زیر پوشش این سرشماری قرار می گیرند که تمام این فعالیت ها در حیطه حمایت از تنوع زیستی آذربایجان شرقی است.
حاجی زاده بیان کرد: تمام گونه های جانوری و گیاهی در زنجیره غذایی حیاتی قرار می گیرند و حمایت از تنوع زیستی در واقع داخل این زنجیره غذایی بوده و به هم وابسته هستند.
وی ادامه داد: حفاظت از تنوع زیستی، امنیت غذایی و امنیت زیستی برای انسان ایجاد می کند و هر چه قدر تنوع زیستی در منطقه بیشتر باشد، امنیت برای ساکنان آن نیز افزایش می یابد.
وی اضافه کرد: به طور مثال اگر کل و بز به عنوان گونه «پرچم»، کاهش یا از تنوع زیستی حذف شوند، در زنجیره و هرم غذایی ایجاد مشکل جدی و تنوع ژنتیکی حیوانات اهلی مثل گوسفند و نیز تامین طعمه و غذای جانورانی مثل پلنگ و خرس دچار خلل می شود.
رییس اداره پایش حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی گفت: این مشکل در زندگی انسان نیز تاثیر خود را نشان می دهد و امنیت در جوامع انسانی نزدیک زیستگاه های جانوری با خطر روبرو می شود.
حاجی زاده افزود: جانوران گوشتخوار مثل خرس، پلنگ و گرگ با کاهش طعمه طبیعی به گوسفندان و حیوانات اهلی و حتی انسان حمله ور می شوند و امنیت جوامع انسانی با برهم خوردن تنوع زیستی برهم می خورد.

** تنوع زیستی موجب حفاظت و بقای گونه های جانوری و جوامع انسانی است
رییس اداره محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی نیز به ایرنا گفت: تنوع زیستی از اهمیت بالایی برخوردار است، چون هر چه تنوع زیاد باشد، پایداری جمعیت گونه های مختلف افزایش می یابد و به امنیت زیستی ثبات می بخشد.
داود غنی پور اظهار داشت: تزاید سطح تنوع ژنی تا تنوع زیستی در سطح جمعیت، افزایش مقاومت در مقابل بیماری ها، کاهش بیماری، پایداری جامعه و سلامت نسل های بعدی را تضمین می کند.
وی یادآور شد: البته با توجه به اهمیت روزافزون «بیوتروریسم»، مسوولان کارگروه پدافند غیرعامل آذربایجان شرقی به اهمیت تنوع زیستی واقف بوده و برای حفظ آن برنامه دارند.
وی افزود: بر این اساس با وجود کمبود اعتبار، حفاظت از محیط زیست و تنوع زیستی در استان هدفمند شده است و گونه های در معرض تهدید آذربایجان شرقی مثل پلنگ، خرس قهوه ای و گونه های چتری قلمروی این خطه که بیش از ۳۰۰ تا ۴۰۰ کیلومتر مربع را شامل می شو، متناسب با این وسعت زیستگاه حمایت می شوند.
غنی پور تشریح کرد: از این دیدگاه، باید طعمه و شکار پلنگ در محل های عبوری این جانور حمایت شود که در واقع حمایت از محیط زیست و در مجموع تنوع زیستی است.
وی با اشاره به حفاظت از دیگر گونه های نادر و در معرض خطر آذربایجان شرقی به شیوه حمایت از تنوع زیستی افزود: «قره خروس» در ارتفاع ۲۲۰۰ متری ارسباران زیست می کند و برای حفظ زیستگاه این پرنده، حفاظت از مناطق جنگلی و مرتعی ضروری است.
وی ادامه داد: این پرنده در فصل بهار و در فضای باز به تظاهرات جنسی می پردازد و در تابستان و زمستان در جنگل بسر می برد؛ برای محافظت از این گونه ها حفاظت از مناطق جنگلی و مرتعی انجام می شود و مراقبت از مجموع این زنجیره، حفاظت از تنوع محسوب می شود که از سالیان گذشته در حال انجام است.
وی افزود: قرقاول نیز در حاشیه ارس و شب ها در کوهپایه ها و باغ ها بسر می برد و زیستگاه وسیعی دارد؛ بر این اساس برای حفاظت از این گونه با ارزش در معرض خطر انقراض، از تنوع زیستی منطقه حمایت می کنیم.
وی تاکید کرد: باید توجه داشت که صرف حمایت از جانوران موجب بقای آنها نمی شود، بلکه باید اکوسیستم را حفاظت کنیم تا با این حمایت گونه خاص مورد نظر نیز حفظ شود و این حفاظت وابسته به تنوع زیستی است.
غنی پور همچنین گفت: تالاب بین المللی «قوری گول» بستان آباد در شمال غرب کشور به لحاظ تنوع زیستی از اهمیت بالایی برخوردار و جوجه آوری گونه های منحصر به فرد این تالاب در بهار مثل اردک سرسفید، نمونه ای از حساسیت بالای این پهنه آبی است.
وی افزود: حفاظت از تنوع زیستی در تالاب قوری گول موجب زیست ۷۰ جفت اردک سرسفید در سال گذشته شد، در حالی که در سال های اخیر به علت مشکلات کم آبی این رقم تا هفت جفت کاهش داشت.
وی ادامه داد: غاز پیشانی سفید کوچک نیز که جمعیت بسیار اندکی در دنیا دارد و مسیر مهاجرت آنها در آذربایجان شرقی قرار دارد، در سایه حمایت از تنوع زیستی، اکنون ۳۰ تا ۶۰ قطعه از این پرنده در منطقه زیست مشاهده شده است.
غنی پور اضافه کرد: این گونه پرنده نادر در تالاب های قره قشلاق که در محدوده شهرستان های بناب، ملکان و میاندوآب قرار دارد، مشاهده شده است.
وی افزود: جمعیت «قره خروس» نیز در جنگل های ارسباران حداکثر به حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ قطعه می رسد، اما در اثر فعالیت های ناشی از معدن مس سونگون این گونه جانوری در آن محدوده حذف شده است.
وی ادامه داد: آمار قوچ و میش در آذربایجان شرقی نیزدر سایه اقدامات حفاظتی و حمایتی زیست محیطی و تنوع زیستی به ۶۰۰ تا ۷۰۰ راس رسیده و قرقاول ارسبارن نیز که امکان سرشماری آن فقط در ۲ هفته فصل تظاهرات جنسی وجود داشته و در معرض تهدید بیشتری است، نیاز به اقدامات فراسازمانی و حساس سازی جمعیت محلی دارد؛ البته حداکثر حدود ۱۵۰ قطعه از این پرنده نیز در منطقه زیست می کند.
وی گفت: حدود ۵۰ تا ۱۰۰ قلاده پلنگ و کمتر از این تعداد خرس قهوه ای در آذربایجان شرقی زیست می کنند که به علت داشتن تضاد منافع با جمعیت انسانی منطقه، جمعیت آنها با چالش مواجه اند.
وی افزود: حفظ تنوع زیستی، این تضاد را به حداقل می رسان،د اما از بین بردن گراز توسط کشاورزان که طعمه اصلی پلنگ است و برداشت محصولات و میوه جنگلی مثل تمشک موجب کاهش ذخیره غذایی پلنگ و خرس قهوه ای شده که برآیند آن نزدیک شدن این گونه های وحشی جانوری به جوامع انسانی است.
وی ادامه داد: کشاورزان گرازها را نابود می کنند و جمعیت بومی و محلی میوه های جنگلی را می چینند و تنوع زیستی را برهم می زنند این موضوع منجر به نزدیک شدن پلنگ و خرس قهوه ای به محیط زندگی انسان ها برای بدست آوردن غذا می شود.
وی یادآوری کرد: در این بین جان خرس قهوه ای که امکان استتار کمتری دارد بیشتر از پلنگ در معرض خطر قرار می گیرد که نمونه ای از برهم خوردن تنوع زیستی، آسیب آن به انسان، طبیعت و گونه های جانوری و تهدیدات جمعیت است.