اوایل دهه ۱۳۹۰ تصاویر بیابان زایی در حاشیه دریاچه ارومیه نظر بسیاری از مردم، مسوولان و حتی محققان حوزه بیابان را به خود جلب کرد؛ این تصاویر که در نگاه اول بسیار غیرواقعی به نظر می آمد و بیشتر به کویرهای مرکزی ایران یا حتی کویرهای بی آب و علف برنامه های مستند تلویزیون شباهت داشت، دغدغه بیابان زدایی در کمربند حاشیه دریاچه ارومیه را کلید زد.
جلوگیری از تداوم این روند با روی کارآمدن دولت تدبیر و امید در دستور کار قرار گرفت و در کنار اجرای طرح های احیایی برای بازگرداندن حیات به دریاچه ارومیه، اجرای طرح های بیابان زدایی نیز عملیاتی شد.
حال پس از گذشت حدود پنج سال از اجرای طرح های خلاقانه بیابان زدایی در حاشیه نمکی دریاچه ارومیه، نتایج بسیار خوبی از آن حاصل شده که مجریان را به تداوم اجرای آنها در راستای کاهش حداکثری بیابان های اطراف این پهنه آبی ترغیب کرده است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان‌غربی که مسوولیت مستقیم اجرای طرح های بیابان زدایی در حاشیع دریاچه ارومیه را در سواحل غربی این پهنه آبی برعهده دارد، با بیان اینکه میزان گرد و غبار نمکی با منشاء دریاچه تا ۷۰ درصد مهار شده، گفت: بیابان زدایی در بیش از نیم میلیون هکتار از حاشیه دریاچه ارومیه یکی از موفق ترین پروژه های منابع طبیعی است.
میرصمد سیدموسوی افزود: طی چهار سال گذشته یکهزار و ۹۶۷ هکتار عملیات بوته و نهال کاری در حاشیه اطراف دریاچه ارومیه انجام شد که رقمی کم نظیر در این حوزه به شمار می رود.
وی اظهار داشت: در این راستا ۲۵۱ میلیارد ریال در چهار منطقه بحرانی واقع در شهرستان های ارومیه، سلماس و میاندوآب از محل اعتبارات ستاد احیای دریاچه ارومیه هزینه شد.
وی بیان کرد: در این بازه زمانی ۱۱۲ کیلومتر بادشکن غیرزنده در راستای احیای بیولوژیکی دریاچه ارومیه در سایت «جبل‌کندی» احداث شد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان غربی اضافه کرد: همچنین ساماندهی چرای دام در سطح ۵۰۰ هزار هکتار و مراقبت و نگهداری از گززارهای اطراف دریاچه در سطح حدود ۶۰۰هکتار انجام شد.
«موسوی» با اشاره به قرق مطلق در سطح ۲۵ هزار هکتار از مناطق حاشیه ای دریاچه ارومیه با هدف بیابان زدایی از طریق توزیع رایگان بسته‌های حمایتی، گفت: در این بازه زمانی توزیع رایگان جو به میزان ۵۱۸ تن، مدیریت هرز آب در سطح ۲ هزار و ۶۰۰ هکتار از اراضی ساحلی، آبیاری سنواتی، پژوهش در زمینه روش‌های نوین مقابله با فرسایش بادی و گرد و غبار، اقدامات ترویجی و فرهنگی در قالب مدل ترسیب کربن و نیز مطالعات اجرایی در هفت هزار و ۶۰۰ هکتار از اراضی منطقه «جبل کندی» و محدوده پارک ملی صورت گرفت.
وی افزود: طبق بررسی ها حداکثر ظرفیت انتقال تجمعی گرد و غبار در منطقه نصف شد و از ۲۹۸ کیلوگرم در سال ۱۳۹۶ به ۱۵۷ کیلوگرم در مترمربع طی سال گذشته رسید.
وی اضافه کرد: در این مدت همچنین تلفات خاک تجمعی از ۳۹ تن در هکتار در سال ۱۳۹۶ به ۱۲ تن در هکتار در سال گذشته کاهش یافت.
مدیر دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی نیز در این خصوص گفت: در سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ با کوچک‌ترین باد، توفان نمک به آذربایجان شرقی و اطراف دریاچه می‌رسید و تثبیت ریزگردها و جلوگیری از بروز بحران در این بخش در دستور کار قرار گرفت.
فرهاد سرخوش افزود: عملیات مقابله با ریزگرد در سال های اخیر یکی از موفق ترین اقدامات در حوضه دریاچه ارومیه به شمار می رود که حدود ۸۰ درصد آن به ثمر نشسته است.
وی اضافه کرد: علاوه بر اجرای طرح هایی نظیر بادشکن غیرزنده، بوته کاری و نهال کاری، ساماندهی چرای دام، مراقبت و نگهداری از گززارهای موجود و مدیریت هرزآب اقدامات قابل توجه دیگری نیز انجام شد که احداث ایستگاه های سنجش و پایش فرسایش بادی از جمله آنها به شمار می رود.
وی اجرای طرح های بیابان زدایی را عامل اجرای طرح های پژوهشی و تحقیقی در راستای جلوگیری از مشکلات در آینده دانست و بیان کرد: در این راستا طرح های پژوهشی در خصوص روش های نوین مقابله با فرسایش بادی و گرد و غبار انجام شد که نتایج آن می تواند در ارتقای شاخص های طبیعی موثر باشد.
مدیر دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی با ابراز خرسندی از اقدامات انجام شده، اظهار امیدواری کرد که در آینده نیز با اختصاص اعتبار مناسب، این روند ادامه یابد.
کارشناس حوزه منابع طبیعی نیز در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: اقدامات انجام شده در حوضه دریاچه ارومیه بسیار قابل توجه بوده و در صورتی که این اقدامات انجام نمی شد، شاهد بروز مشکلات اساسی در حوزه زیست محیطی بودیم.
هوشنگ داداش زاده افزود: اجرای طرح های کاشت نهال، بوته کاری و استفاده از بادشکن های غیرزنده که با شرایط دریاچه ارومیه نیز سازگاری داشته، توانسته است تا حدود زیادی از بروز مشکل در حاشیه این دریاچه به ویژه روستاهای اطراف بکاهد.
وی اضافه کرد: در صورت اجرایی نشدن طرح های منابع طبیعی در این حوضه، شاهد مهاجرت روستاییان و حاشیه نشینان دریاچه بودیم و با تمهیدات ویژه ای از سوی نهادهای مسوول جلوی این امر گرفته شد.
وی بیان کرد: این طرح ها باید با همراهی اعتباری دولت تداوم یابد تا زمینه ریشه کن شدن مشکل بیابان زایی در حاشیه دریاچه ارومیه فراهم شود.
به گزارش ایرنا ارتقای کیفیت زندگی در حاشیه دریاچه ارومیه و روستاهای اطراف این نگین فیروزه ای مورد توجه همه نهادهای مسوول می باشد ولی مردم نیز باید در این خصوص همراهی لازم را داشته باشند تا موفقیت طرح ها دوچندان شود.
تراز دریاچه ارومیه از سال ۱۳۴۴ تا سال ۱۳۷۲ در حد فاصل یکهزار و ۲۷۴ متر تا یکهزار و ۲۷۸ متر متغییر بود اما از این تاریخ به بعد روند کاهشی تراز دریاچه آغاز شد و تا سال ۱۳۹۳ کاهش متوسط سالانه ۴۰ سانتی متر و در مجموع هشت متر از تراز دریاچه ارومیه به ثبت رسید.
دریاچه ارومیه یکی از مهمترین و ارزشمندترین زیست‌ بوم‌های آبی در شمالغرب ایران است که ۵۵۰ گونه گیاهی یک ‌ساله و چند ساله در ناحیه اکولوژیک آن شناسایی شده و پوشش گیاهی بیشتر این منطقه شامل گونه‌‌های شورپسند، خشکی ‌دوست و آبزی است.
این دریاچه به ‌دلیل برخورداری از ویژگی‌های طبیعی و اکولوژیکی منحصر به فرد از سال ۱۳۴۶ به عنوان پارک ملی و به همراه جزایر کبودان و قویون داغی جزو مناطق حفاظت شده اعلام شد.
دریاچه ارومیه در سال ۱۳۵۴ به عنوان سایت رامسر( تالاب بین ‌المللی) ثبت و در سال ۱۳۵۶ از سوی یونسکو جزء مناطق حفاظت ‌شده نیز اعلام شد.
حوضه آبریز این دریاچه با مساحت ۵۱ هزار و ۸۷۶ کیلومترمربع یکی از ۶ حوضه آبریز اصلی کشور است.