تحقیقات میدانی که در چند سال اخیر درباره گنجشک‌ها انجام شده نشان می‌دهد که آنها حیواناتی بازیگوش و در عین حال زرنگ هستند و همین که شهرها را برای زندگی انتخاب کرده‌اند نشان از هوش بالای آنهاست زیرا در این مکان‌ها خبری از دشمنان طبیعی آنها مانند قوش، باز و یا قرقی نیست.
زادآوری در گنجشک‌ها بسیار بالا است از این رو زندگی آنها در خطر نابودی قرار ندارد اما از آنجا که انسان هیچ موجودی را از زیاده‌خواهی خود در امان نگذاشته شاید شوربختی انقراض روزی گریبان‌گیر این موجودات کوچک اما زیرک نیز شود.
امروزه با توجه به نحوه زندگی بشر که با توسعه همراه است هر حیوانی نیاز به حمایت دارد از این رو ۲۰ مارس مصادف با ۲۹ اسفند روز جهانی گنجشک نامگذاری شده است.
روز جهانی گنجشک (World Sparrow Day) یک ابتکار بین‌‌المللی است و توسط «انجمن طبیعت جاودان» هند و با همکاری بنیاد عمل اکوسیس فرانسه و چند سازمان‌ ملی و بین‌‌المللی دیگر در جهان شکل گرفته است.
اولین روز جهانی گنجشک، سال ۲۰۱۰ در بخش‌‌های مختلف جهان جشن گرفته شد و برای تشویق کوشش‌‌ها در این زمینه و محافظت غیرخودخواهانه محیط زیست، اولین جایزه گنجشک در احمدآباد گجرات در ۲۰ مارس ۲۰۱۱ داده شد.
گنجشک‌‌ها را نزدیکترین حیوان وحشی به انسان توصیف می‌‌کنند، گنجشک پرنده‌‌ای است کوچک با منقار کلفت و مخروطی و پاهای نسبتا کوتاه که معمولا پر و بال رنگارنگ ندارد.
این پرندگان بیشتر به صورت اجتماعی به سر می‌‌برند و به طور گروهی زاد و ولد می‌‌کنند، پروازی نیرومند دارند، در بیشتر گونه ‌های آنها دودیسی جنسیتی (تفاوت نر و ماده) مشاهده می‌شود، در سوراخ‌‌های درختان، شکاف دیوار و صخره‌ها لانه می‌‌سازند و بیشتر از دانه ‌ها و مواد گیاهی و گاهی جانوری تغذیه می‌کنند.
«اسماعیل کهرم» پرنده‌شناس، روز چهارشنبه در این باره به خبرنگار علمی ایرنا گفت: گنجشک‌ها حیواناتی اجتماعی و باهوش هستند، زمانی که دو انسان در خیابان با هم درگیر می‌شوند افراد دیگر کارشان را رها می‌کنند، عده‌ای به تماشا می‌نشینند و عده‌ای هم در صدد جدا کردن این افراد بر می‌آیند، تحقیقی که درباره گنجشک‌ها انجام شد نشان می‌دهد این خصلت در این حیوانات نیز وجود دارد یعنی اگر دو گنجشک شروع به نوک زدن به هم کنند گنجشک‌های دیگر آن را درک می‌کنند و به تماشا می‌ایستند.
وی اظهار داشت: گنجشک‌ها از تنوع گونه‌ای زیادی برخوردارند اما دو گونه خانگی و درختی گونه غالب این پرنده کوچک است که در ایران نیز به فراوانی وجود دارد.
کهرم افزود: گنجشک‌های درختی بسیار زیباتر از نوع خانگی آن هستند، درختی‌ها دارای سری زیبا هستند و ماده آن از نقش و نگار زیادی برخوردار است و این گونه گنجشک از شمال شرق کشور وارد تهران شده است.
کهرم گفت: یکی از نکات جالب درباره گنجشک‌ها این است که در تمام نقطه کره زمین پراکنده‌اند و به راحتی هم با طبیعت جدید سازگار می‌شوند، به عنوان مثال تا ۱۵۰ سال پیش آمریکای شمالی و جنوبی گنجشک نداشت تا اینکه انگلیسی‌ها این پرنده را در آن منطقه رها کردند و اکنون در همه جای آمریکا دیده می‌شوند اما رنگ و قیافه آنها بسیار با هم متفاوت است.

** گنجشک‌ها هم لهجه دارند و با غریبه‌ها جفت نمی‌شوند
وی اظهار کرد: گنجشک هر منطقه با لهجه همان منطقه آواز می‌خواند بنابراین اگر دو گنجشک از دو منطقه جداگانه با لهجه‌های متفاوت را در یک قفس در کنار هم قرار دهند با هم جفت‌گیری نمی‌کنند.
کهرم افزود: تعداد گنجشک‌ها در طول یک سال به پنج میلیون بال نیز می‌رسد زیرا به علت فراهم بودن غذا در محیط های شهری در تمام طول سال به جز روزهای سرد اقدام به جفت‌گیری و زادآوری می‌کنند و بچه‌های آنها هم در مدت دو ماه بالغ شده و قادر به زادآوری می شوند بنابراین توان زادآوری آنها بسیار زیاد است.
وی اظهار کرد: اما تمام اینها در پایان سال از بین می‌روند، مثلا از یک مجموعه ۱۰۰ هزار گنجشکی شاید یک یا دو گنجشک باقی بماند و بقیه فدای موجودات دیگر می‌شوند بنابراین پایه حیات و انرژی را تشکیل می‌دهند.
کهرم گفت: یک جفت گنجشک در طول یک‌سال قادر به تولید یک میلیون جوجه است، البته این به آن معنا نیست که یک جفت به تنهایی این تعداد بچه تولید می‌کنند بلکه بچه‌های آنها بالغ می‌شوند و زادآوری می‌کنند و بعد از دو ماه نسل بعدی آنها تخم‌گذاری می‌کنند و به این ترتیب جمعیت آنها افزایش می‌یابد.
کهرم درباره عوامل تهدید گنجشک‌ها گفت: جوجه‌های گنجشک بسیار آسیب‌پذیرند و کلاغ‌هایی که آنها هم در زیر چتر حمایتی انسان‌ها در شهرها زندگی می‌کنند دشمن این جوجه‌های بی دفاع هستند، در واقع جوجه‌های گنجشک به علت کوچک بودن، لقمه‌ای آماده برای این حیوان است که به طور کامل آنها را می‌بلعد از این رو آسیب‌پذیری در زمان جوجه بودن بسیار بالاست.
این پرنده‌شناس با اشاره به اینکه جوجه گنجشک‌ها لقمه‌رسانی همگانی هستند، گفت: گنجشک‌ها مانند گروه خونی O عمل می‌کنند یعنی به همه سرویس می‌دهند اما خودشان نمی‌توانند از خدمات دیگران بهره‌مند شوند.
وی افزود: زمانی که لانه یک گنجشک توسط کلاغ‌ها یا هر حیوان دیگری از بین برود دو جفت گنجشک بلافاصله اقدام به ساخت لانه جدید، جفت گیری و تخم گذاری می کنند، به عبارتی در زادآوری شبیه موش هستند.
کهرم اظهار کرد: جفت گیری و زادآوری در گنجشک‌ها فقط مختص بهار نیست چون به علت فراهم بودن غذا به اندازه کافی در محیط های شهری در تمام طول سال به جز روزهای سرد اقدام به جفت‌گیری و زادآوری می‌کنند، زادآوری در فصل بهار مختص پرندگان وحشی است چون در بهار غذا زیاد است و روند طبیعی زندگی آنها به همین روال پیش می‌رود.
وی گفت: البته گنجشک‌ها لقمه خوشمزه‌ای برای انسان‌ها هم هستند برخی معتقدند چون طبیعت گوشت این حیوان، گرم است بنابراین خاصیت دارویی دارد از همین رو آن را به صورت کباب می‌خورند که این نیز یکی دیگر از عوامل تهدید جمعیت این پرندگان زیبا و بازیگوش است.
کهرم تاکید کرد: گنجشک‌ها حیواناتی مقاوم هستند و یکی از رموز موفقیت آنها جثه کوچک آنهاست زیرا توان پنهان شدن در هر مکان کوچکی دارند تا از دست دشمنان در امان باشند از این رو گونه‌ای در خطر انقراض نیستند.