تغییرات اقلیمی یا همان تغییرات آب و هوایی چند سالی است که وارد ادبیات مشترک کشورهای جهان شده و به عنوان یک معضل در توسعه مشترک در زمینه محیط زیست، مسائل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی مورد توجه جهانیان قرار گرفته است.
افزایش دمای کره زمین یکی از پیامدهای تغییر اقلیم است که تاثیرات آن بر کشورهای مختلف با توجه به نوع اقلیم و میزان وسعت خشکی و پهنه‌های آبی آنها متفاوت است، به عنوان مثال در کشورهای دریا محور، ذوب شدن یخ‌ها موجب بالا آمدن آب دریاها و در نهایت جابجایی خط ساحلی می‌شود و از سوی دیگر بر اکوسیستم‌های دریایی نیز تاثیر منفی زیادی دارد.
سفید شدگی آب‌سنگ‌های مرجانی، اسیدی شدن آب دریاها، از بین رفتن جنگل‌های حرا، کاهش اکسیژن در دریاها و اقیانوس‌ها، افزایش شوری آب، کاهش جمعیت آبزیان، افزایش مهاجرت، بروز کِشَند قرمز و تغییر توازن جمعیتی گونه‌ها برخی از تاثیرات تغییر اقلیم بر دریاها و اقیانوس‌هاست.
با ادامه افزایش گرمایش جهانی این تاثیرات بیشتر خواهد شد، بررسی‌ها نشان می‌دهد طی یک دوره ۱۰۰ ساله دمای سطحی کره زمین حدود هفت دهم درجه سانتیگراد افزایش یافته است و پیش بینی می‌شود احتمالا در سال ۲۱۰۰ بین ۱٫۸ تا ۶ درجه سانتیگراد افزایش یابد.
این افزایش دما جهانیان به تلاش برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای که عامل افزایش دما به شمار می‌آید، وادار کرده که نتیجه آن شکل‌گیری نشست آب و هوایی پاریس است اما پیش‌بینی شده حتی با وجود پیشرفت‌های قابل ملاحظه در راهکارهای جلوگیری از افزایش دما احتمالا در قرن حاضر، سه درجه سانتیگراد و یا بیشتر افزایش دما رخ دهد.
حال در این میان، ایران به عنوان کشوری که هم در شمال (دریای خزر) و هم جنوب (خلیج فارس و دریای عمان) از پهنه‌های آبی وسیعی برخوردار است، تاثیر بسیاری از این تغییر اقلیم خواهد پذیرفت که بنا به گفته «پروین فرشچی» معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست اکنون نیز این تاثیرات را می‌توان در آب‌سنگ‌های مرجانی، جنگل‌های حرا و شرایط گونه‌های دریایی دید که این وضعیت در خلیج فارس به عنوان یک دریای نیمه‌بسته، بیشتر مشهود است.
وی روز پنجشنبه در گفت‌وگو با خبرنگار علمی ایرنا گفت: امروزه تغییرات اقلیمی بر روی اکوسیستم‌های دریایی با وضوح بیشتری دیده می‌شود زیرا چرخه حیات در آن مناطق را به هم می‌زند، این تاثیرات به ویژه در پهنه‌های آبی که کم‌عمق هستند و جریان‌های آبی و یا تعویض آب در آنها کُند و طولانی است بیشتر ملاحظه می‌شود.
فرشچی توضیح داد: چرخه آب در خلیج فارس هر سه تا پنج سال یکبار صورت می‌گیرد یعنی همین مدت طول می‌کشد تا آب مانده از تنگه هرمز خارج و آب تازه وارد آن شود بنابراین ماندگاری آلودگی دریایی در آن بیشتر خواهد بود که این خود عاملی بر تاثیر بیشتر تغییر اقلیم بر این پهنه آبی است.
وی اظهار داشت: خلیج فارس به یک محل دائمی آلودگی‌های مختلف نفتی و گازی تبدیل شده است، تردد سالانه ۴۰ هزار کشتی از تنگه هرمز باعث می‌شود تا هر گونه تغییر مانند تغییر اقلیم تاثیر بیشتری بر این پهنه آبی برجای بگذارد.
فرشچی، سفیدشدگی آب‌سنگ‌های مرجانی، اسیدی شدن آب دریاها، از بین رفتن جنگل‌های حرا، کاهش اکسیژن، شوری بالا، اسیدیته شدن، از بین رفتن گونه‌های جانوری و گیاهی، کاهش جمعیت آبزیان، افزایش مهاجرت آبزیان و تشدید بروز کِشَند قرمز را به عنوان برخی از تاثیرات تغییر اقلیم بر خلیج فارس ذکر کرد.
وی اظهار داشت: از سوی دیگر خسارات اقتصادی این پدیده را نیز باید در نظر گرفت؛ به عنوان مثال وقتی پدیده کِشَند قرمز رخ می‌دهد علاوه بر اینکه برای آبزیان، اکوسیستم و بعضا انسان‌ها مضر است به تاسیسات آب‌شیرین‌کن‌ها نیز خسارات زیادی وارد می‌کند.
فرشچی ادامه داد: همچنین تغییر اقلیم موجب بالا رفتن دمای آب می‌شود که این افزایش دما بر روی تولید مثل، امنیت و حضور گونه‍ها در یک زیستگاه بسیار تاثیرگذار است.
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: در این میان مساله مهم برای ما داشتن یک استراتژی در سطح ملی و منطقه‌ای است که خوشبختانه در سطح ملی استراتژی داریم که برمی‌گردد به اهداف شماره ۱۴ توسعه پایدار که مختص دریاها و اقیانوس‌هاست و برای آن یک برنامه اجرایی تهیه کرده‌ایم.
وی تاکید کرد: اجرای این استراتژی فقط وظیفه سازمان حفاظت محیط زیست نیست بلکه باید توسط نهادهای مختلف مرتبط اجرایی شود اما فرآیند آن هنوز آغاز نشده است.
فرشچی خاطرنشان کرد: در این برنامه اجرایی برای هدف ۱۴ که حفظ زندگی در دریاها و اقیانوس‌ها را مد نظر قرار داده است وظایف نهادهای مختلف مرتبط دولتی و بخش خصوصی را مشخص کرده‌ایم، همچنین کارها اولویت‌بندی و چگونگی اجرای آنها نیز تدوین شده است، بنابراین با توجه به اهمیت موضوع، اجرای آن باید هرچه زودتر آغاز شود.
وی تاکید کرد: اکنون مطالعاتی که در زمینه ترسیب کربن، افزایش اسیدیته آبها، سفید شدگی آب‌سنگ‌های مرجانی، کاهش سطح جنگل‌های حرا و علف‌های دریایی صورت گرفته به خوبی تاثیر تغییر اقلیم قابل مشاهده است.
وی اظهار داشت: حتی مطالعات نشان می‌دهد که در برخی مناطق، جنسیت گونه‌های دریایی در حال تغییر است چرا که گرما می‌تواند روی نوع و جنسیت گونه‌ها تاثیر بگذارد به این صورت که گونه‌های گرم دوست‌تر را جایگزین سایر گونه‌ها کند و یا توازن جمعیتی را تغییر دهد و مثلا جمعیت ماده‌ها بیشتر از نرها شود.

*** آلودگی و افزایش تراز آب دریاها تحت تاثیر تغییر اقلیم
نتایج پاره‌ای از تحقیقات نشان می‌دهد به ازای افزایش هر یک درجه سانتیگراد آب اقیانوس، ۸۰ سانتیمتر تراز آب بالا‌ می‌‌آید و این پدیده‌ای است که به صورت جسته و گریخته در نقاط مختلف دنیا حتی ایران هم مشاهده می‌شود و البته یکی از نگرانی‌های جدی کشورهایی است که به صورت جزیره هستند.
همچنین از آنجا که سامانه‌های جوی در اقیانوس‌ها شکل می‌گیرد بنابراین گرمایش زمین تاثیر بسزایی بر وضعیت آب و هوایی زمین خواهد داشت و ممکن است تعادل این چرخه به هم بخورد به گونه‌ای که در برخی مناطق شاهد ترسالی و برخی مناطق شاهد خشکسالی باشیم.
مدیرکل دفتر بررسی آلودگی‌های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست نیز در این باره به خبرنگار علمی ایرنا گفت: محیط های آبی مانند دریاها و اقیانوس‌ها بیشترین تاثیر را از تغییرات آب و هوایی می‌گیرند، این عامل موجب تغییرات در شوری، تغییر جریانات دریایی و تغییر در حد تحمل زیست‌مندان دریایی می‌شود.
«ضیاءالدین الماسی» افزود: تغییرات آب و هوایی موجب بروز و گسترش آلودگی در دریاها می‌شود به این معنا که برخی از عناصر بر اثر تغییر آب و هوایی در محیط ، آزاد می‌شوند و تاثیرات خاص خود را بر روی محیط آبی و آبزیان می‌گذارند.
وی اظهار داشت: همچنین تغییرات آب و هوایی بر روی تراز آب دریاها هم تاثیر می‌گذارد زیرا گرم شدن زمین موجب آب شدن کوه‌های یخ می شود که این بالا آمدن تراز آب دریاها و اقیانوس‌ها را به همراه دارد و به موجب آن پیشروی آب رخ می‌دهد و خط ساحلی تغییر می‌کند.

وی تاکید کرد: تمام این عوامل بر روی اقتصاد، معیشت، کاربری اراضی، فعالیت شیلاتی، تنوع زیستی و بروز انواع آلودگی‌ها در حوزه دریایی تاثیرگذار خواهد بود.