انسان همواره با طبیعت مانوس بوده است و اجداد ما آزادانه در طبیعت زندگی می کردند، از این رو همیشه با پدیده های جوی مانند رعد و برق، توفان، سیل، خشکسالی، سرما و گرمای گاه کشنده مواجه بودند. بر این اساس برای راحت تر زندگی کردن به شرایط هوایی حساس شدند و به تحقیق درباره آن پرداختند.
کهن ترین مقاله درباره هواشناسی مربوط به چهار قرن قبل از میلاد است که به ارسطو منتسب می دانند؛ نخستین ثبت مدرن و اصولی اطلاعات هواشناسی به صورت روزانه در اوایل قرن چهاردهم در انگلستان آغاز شد، سپس اولین شبکه ایستگاه های دیده بانی هواشناسی با ادوات معمولی و اولیه در سال ۱۶۵۳ تاسیس شد.
فعالیت های هواشناسی به عنوان یک علم جدید از اوایل قرن نوزدهم شروع شد، اولین نقشه های هواشناسی نیز در سال ۱۸۲۰ میلادی تهیه شد، دو سال بعد نقشه های توفان های اروپا ترسیم شد و این علم کم کم پیشرفت کرد و مورد توجه جهان قرار گرفت.
پس از آن، برای اولین بار در سال ۱۸۵۳ میلادی نمایندگان کشورهای اروپایی در شهر بروکسل گرد هم آمدند و مسائل مختلف هواشناسی به ویژه هواشناسی دریایی مورد بحث قرار گرفت و روش های استاندارد و بین المللی دیده بانی در کشتی و آموزش های مورد نیاز تدوین شد.
اما با گذشت زمان، اهمیت بخش های مختلف هواشناسی مورد توجه جهانیان قرار گرفت و نگاه ها به سمت پیش بینی هوا با هدف کاهش خسارات و راحت تر زندگی کردن سوق پیدا کرد که بر این اساس ۱۱۴ سال پیش ایده پیش‌ بینی عددی توسط ریچارد سون مطرح شد، در همان دوره نیز به دلیل نبود امکانات زیرساختی این ایده به طور کامل عملیاتی نشد و نیم قرن بعد توسط گروه دیگری از دانشمندان به اجرا درآمد.
ایران نیز به عنوان کشوری با اقلیم های مختلف لزوم ورود به این عرصه را احساس کرد و از حدود ۲۰ سال گذشته به این علم ورود کرد؛ ایران در این مدت کوتاه تا جایی پیش رفت که در ابتدای سالجاری میزبان اولین همایش بین المللی پیش بینی عددی وضع هوا و اقلیم با حضور متخصصانی از کشورهای فرانسه، سوئد، آلمان و کره شد.
اولین گام در ایران در خصوص پیش بینی عددی در سال ۱۹۷۵ برداشته شد، تا سال ٢٠٠٠ کار چندانی صورت نگرفت اما بعد از آن اتفاقات خوبی در این زمینه رخ داد البته به گفته رییس سازمان هواشناسی کشور، پیش بینی عددی در کشور ما بسیار جوان است به این معنا که نیاز به کارهای بسیار گسترده ای در این زمینه داریم تا بتوانیم همپای دنیا پیش رویم و نیازهای داخلی خود را هم تامین کنیم.
داود پرهیزکار در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا گفت: در ایران در ٢٠ تا ۲۵ سال پیش، از روش های دیده بانی برای پیش بینی استفاده می شد که کیفیت مناسب برای کاربران نداشت و با آمدن سوپر کامپیوترها و مدل سازی جوی زمینه پیش بینی های دقیق تر فراهم شد.
وی در خصوص دستاوردهای حوزه هواشناسی در ۴۰ سال گذشته ادامه داد: در اوایل پیروزی انقلاب تعداد ایستگاه های سینوپتیک در کشور ۵۳ ایستگاه بود اما اکنون تعداد آنها به بیش از ۴۰۰ عدد و جمع کل ایستگاه‌های کشور به نزدیک ۶۰۰۰ عدد رسیده است.
پرهیزکار افزود: پیشرفت قابل توجهی در صحت و دقت پیش ‌بینی‌ها انجام شده و ابعاد زمانی و مکانی آنها نیز ریز‌تر شده است، برد زمانی پیش‌بینی‌ها در کوتاه مدت از یک روز به ۱۰ روز افزایش یافته و ابعاد مکانی از منطقه‌ ای به شهرستان ارتقاء یافته است.
معاون وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه اجرای مدل‌های عددی برای پیش‌ بینی پایه‌ریزی شده است، گفت: علاوه بر این، بانک اطلاعات قوی با سوپرکامپیوتر با قدرت محاسباتی ۱۴ ترافلاپس راه ‌اندازی شده است. با این پیشرفت ها پیش‌ بینی فصلی و اجرای سناریوهای اقلیمی برای برآورد دورنمای درازمدت اقلیمی در کشور امکان‌پذیر شده است.
وی درباره اینکه هواشناسی در کدام دهه پس از انقلاب بیشترین پیشرفت را داشته است افزود: با فعالیت بخش تحقیقات و پژوهش سازمان هواشناسی و جلب همکاری دانشگاه ها و مراکز علمی کشور، پروژه‌های تحقیقاتی هواشناسی و کاربردی کردن آنها در دهه گذشته شتاب روزافزون داشته است، در این راستا مدل‌های پیش‌بینی عددی زیادی برای پیش‌ بینی شرایط جوی با دقت بالا عملیاتی و مدل ‌های جهانی هواشناسی نیز برای منطقه و کشور بومی‌سازی شده‌اند.
پرهیزکار ادامه داد: با تحلیل برونداد مدل ‌های پیش‌بینی عددی، تعداد نقاط پیش‌ بینی در سطح کشور تا محدوده شهرهای کوچک افزایش یافته است و با تلاش شبانه روزی مجموعه کارشناسان پیش‌ بینی در ستاد و مراکز پیش‌بینی استان‌ها، برد زمانی پیش ‌بینی و دقت ‌آنها افزایش شایانی یافته است.
وی اظهار داشت: پیش‌بینی‌ها در قالب توسعه هواشناسی کاربردی به ویژه در کشاورزی، ترابری هوایی، زمینی و دریایی، آلودگی هوای شهری و گرد و خاک و معماری شهری در ۵ سال اخیر گسترش یافته و تولید محصولات پیش‌بینی با این نگرش توانسته است بسیاری از خسارت های مربوط به رخداد پدیده‌ای جوی حدی را کاهش دهد.
رییس سازمان هواشناسی گفت: تولید محصولات مربوط به پیامدهای خشکسالی و ترسالی در ۱۰ سال گذشته کمک شایان توجهی به مدیریت کلان در سطح کشور کرده است و برای مراکز علمی و کاربردی مرکز ملی خشکسالی به عنوان مرجع جایگاه واقعی و مورد اعتماد کسب کرده است.
وی درپاسخ به اینکه در پیش بینی تا چه حد به استانداردهای جهانی نزدیک هستیم گفت: سازمان هواشناسی کشور عضو سازمان جهانی هواشناسی (WMO) و سازمان هواپیمایی کشوری جهانی (ICAO) است، مکان ایستگاه ‌های هواشناسی در سطح کشور و ایستگاه‌های فرودگاهی با مطالعه قبلی و در قالب شبکه طراحی شده مطابق استانداردهای جهانی احداث می ‌شوند تا به درستی نماینده شرایط جوی حاکم در منطقه اطراف ایستگاه باشند.
وی افزود: تمام تجهیزات و ادواتی که در ایستگاه‌ها نصب می‌ شوند در سطح استانداردهای جهانی بوده و به صورت ادواری با ادوات مبنا توسط بخش فنی مرکز سازمان و مراکز فنی هواشناسی استان‌ها کالیبره می‌ شوند.
پرهیزکار ادامه داد: این ادوات و داده‌های تولید شده به صورت پیوسته و به هنگام تحت پایش هستند و هرگونه کاستی در کیفیت آنها با کمترین فاصله زمانی رفع می‌ شود، با ایجاد شبکه خودکار هواشناسی در کنار شبکه سینوپتیک، داده‌های هواشناسی علاوه بر تولید معمول یک ساعته، تولید و دریافت داده با فاصله زمانی چند ثانیه ‌ای عملیاتی شده و با توجه به تحول در بخش IT سازمان، امکان پایش رخدادهای هواشناسی میسر شده است.
به گفته وی، با استفاده از شبکه راداری در سطح کشور و افزایش دریافت داده‌های ماهواره‌ای هواشناسی، پایش شرایط جوی کشور دقیق‌تر و گسترده‌تر شده است.
وی به مقایسه ایران در زمینه هواشناسی با کشورهای خاورمیانه و در ابعاد وسیع‌تر با دنیا پرداخت و گفت: پایش خشکسالی و اقلیمی کشور بهترین در خاورمیانه و کشور های عضو ECO ( سازمان همکاری های اقتصادی ) است و رقیب این امر تنها کشورهای ژاپن، کره جنوبی و چین هستند.
وی افزود: در سال‌های اخیر برای تولید مدل‌های عددی جهانی با کمک دانشگاه تهران اقدام شده است و در صورت تکمیل آن یکی از ۱۵ کشور جهان در اجرای مدل‌های جهانی خواهیم بود.
پرهیزکار ادامه داد: امروز برای پیش‌بینی‌های کوتاه و میان مدت از مدل‌های به روز جهان در سازمان هواشناسی استفاده می‌ شود. علاوه بر این، با کمک شرکت‌های داخلی، نرم افزارهای تخصصی هواشناسی برای به کارگیری خروجی مدل‌های عددی، تحلیل سامانه‌های جوی و تولید محصولات متنوع هواشناسی تهیه و تولید شده است.
وی گفت: نیروی انسانی و کارشناسان پیش‌بینی سازمان هواشناسی از آموزش ‌های خوبی برخوردارند و بر این اساس تلفات ناشی از پدیده‌ های مخرب جوی طی سال‌های اخیر در کشور کاهش قابل ملاحظه‌ای داشته است و از این نظر، سازمان هواشناسی جزو سازمان‌های ارتقاء یافته محسوب می‌شود. اگرچه به طور نسبی سرمایه‌گذاری در این بخش نسبت به کشورهای مشابه کمتر بوده است.