گنجشک ها یک پایه حیات را تشکیل می دهند و بالا بودن میزان دریافت انرژی از آنها، انواع موجودات و حتی انسان ها را منتفع می کند.

گنجشک ها به علت فراوانی، داشتن طبع گرم و باور این که خاصیت دارویی دارند، لقمه ای خوشمزه برای انسان و سایر موجودات محسوب می شوند که یکی از عوامل تهدید آنها است، از سوی دیگر به علت فراهم بودن غذا در محیط های شهری در تمام طول سال به جز روزهای سرد اقدام به جفت گیری و زادآوری می کنند.
تعداد گنجشک ها به علت زادآوری بالا در سال به میلیون ها بال می رسد اما در پایان سال به واسطه عوامل مختلف از قبیل شکار شدن توسط پرندگان بزرگتری همچون قوش و قرقی و یا حتی انسان ها، تعداد کمی از آنها باقی می مانند .
به گفته اسماعیل کهرم پرنده شناس، گنجشک ها پرندگان باهوشی هستند و با توجه به همین هوش برای در امان ماندن از دشمنان طبیعی خود به شهر و انسان ها پناه آورده اند زیرا حیواناتی مانند عقاب، قوش و قرقی در شهرها زندگی نمی کنند.
با تمام اینها زندگی در محیط های شهری خطراتی برای این موجودات دارد از این رو نیازمند حمایت هستند، بر این اساس ۲۰مارس مصادف با ۳۰ اسفند روز جهانی گنجشک نامگذاری شده است.
روز جهانی گنجشک (World Sparrow Day) یک ابتکار بین ‌المللی است و توسط ‘ انجمن طبیعت جاودان’ هند و با همکاری بنیاد عمل اکو – سیس فرانسه و چند سازمان‌ ملی و بین ‌المللی دیگر در جهان شکل گرفته است.
این مناسبت در حقیقت برای توجه دادن مردم به تنوع زیستی و اکوسیستم های شهری که در آن زندگی می کنیم، گونه گنجشک خانگی و سایر پرندگان کوچک شهری را بهانه قرار داده است.
اسماعیل کهرم پرنده شناس در این باره به خبرنگار علمی ایرنا گفت: وقتی تعداد گنجشک ها زیاد می شود، در واقع پایه حیات را تشکیل می دهند زیرا انواع موجودات از آن بهره برداری می کنند.
وی افزود: تعداد گنجشک ها در طول یک سال به پنج میلیون نیز می رسد زیرا به علت فراهم بودن غذا در محیط های شهری در تمام طول سال به جز روزهای سرد اقدام به جفت گیری و زادآوری می کنند و بچه های آنها هم در مدت دو ماه بالغ شده و قادر به زادآوری می شوند بنابراین توان زادآوری آنها بسیار زیاد است.
وی اظهار کرد: اما تمام اینها در پایان سال از بین می روند، مثلا از یک مجموعه ۱۰۰ هزار گنجشکی شاید یک یا دو گنجشک باقی بماند و بقیه فدای موجودات دیگر می شوند بنابراین پایه حیات و انرژی را تشکیل می دهند.
کهرم گفت: یک جفت گنجشک در طول یکسال قادر به تولید یک میلیون جوجه است، البته این به آن معنا نیست که یک جفت به تنهایی این تعداد بچه تولید می کنند بلکه بچه های آنها بالغ می شوند و زادآوری می کنند و بعد از دو ماه نسل بعدی آنها تخم گذاری می کنند و به این ترتیب جمعیت آنها افزایش می یابد.
گنجشک ‌ها را نزدیکترین حیوان وحشی به انسان توصیف می‌ کنند، گنجشک پرنده ‌ای کوچک با منقار کلفت و مخروطی و پاهای نسبتا کوتاه است که معمولا پر و بال رنگارنگ ندارد، بیشتر به صورت اجتماعی به سر می‌ برند و به طور گروهی زاد و ولد می ‌کنند، پروازی پر قدرت دارند، در بیشتر گونه ‌های آنها دودیسی جنسیتی (تفاوت نر و ماده) مشاهده می ‌شود، در سوراخ‌ های درختان، شکاف دیوار و صخره‌ها لانه می‌ سازند و بیشتر از دانه ‌ها و مواد گیاهی و گاهی جانوری تغذیه می ‌کنند.
همچنین به گفته کهرم، یک تحقیق روی گنجشک ها نشان می دهد که حیواناتی اجتماعی و باهوش هستند.
وی افزود: زمانی که دو انسان در خیابان با هم درگیر می شوند افراد دیگر کار خود را رها می کنند، عده ای به تماشا می نشینند و یا عده ای درصدد جدا کردن این افراد بر می آیند، این تحقیق نشان داد این خصلت در گنجشک ها هم وجود دارد یعنی اگر دو گنجشک شروع به نوک زدن به هم کنند گنجشک های دیگر آن را درک می کنند و به تماشا می ایستند.
این پرنده شناس ادامه داد: پراکندگی گنجشک ها بسیار زیاد است و در تمام کره زمین زیست می کنند، از تنوع گونه ای زیادی برخوردارند اما دو گونه خانگی و درختی گونه غالب این پرنده کوچک است که در ایران نیز به فراوانی وجود دارد.
وی افزود: گنجشک های درختی بسیار زیباتر از نوع خانگی آن هستند، درختی ها دارای سری زیبا هستند و ماده آن از نقش و نگار زیادی برخوردار است. گنجشک درختی از شمال شرق کشور وارد تهران شده است.
کهرم گفت: یکی از نکات جالب درباره گنجشک ها این است که در تمام نقطه کره زمین پراکنده اند و به راحتی هم با طبیعت جدید سازگار می شوند، به عنوان مثال تا ۱۵۰ سال پیش امریکای شمالی و جنوبی گنجشک نداشت تا اینکه انگلیسی ها این پرنده در آن منطقه رها کردند و اکنون در همه جای امریکا دیده می شوند اما رنگ و قیافه آنها بسیار با هم متفاوت است.
وی اظهار کرد: در واقع فکر می کردیم دوران تکامل بسیار طولانی تر باشد اما این پراکندگی در امریکا نشان داد تکامل در این پرندگان زودتر از آنچه تصور می کردیم اتفاق افتاده است.
وی افزود: گنجشک هر منطقه با لهجه همان منطقه آواز می خواند بنابراین اگر دو گنجشک از دو منطقه جداگانه با لهجه های متفاوت را در یک قفس در کنار هم قرار دهند با هم جفت گیری نمی کنند.
کهرم درباره عوامل تهدید گنجشک ها گفت: جوجه های گنجشک بسیار آسیب پذیرند و کلاغ هایی که آنها هم در زیر چتر حمایتی انسان ها در شهرها زندگی می کنند دشمن این جوجه ها هستند، در واقع جوجه های گنجشک به علت کوچک بودن، لقمه ای آماده برای این حیوان است که به طور کامل آنها را می بلعد از این رو آسیب پذیری در زمان جوجه بودن بسیار بالا است.
وی افزود: جوجه گنجشک در دو ماهگی توان باروری دارد از این رو جمعیت آنها در مدت زمان کوتاهی بسیار زیاد می شود اما چون عوامل تهدید زیاد است، این اتفاق نمی افتد.
کهرم اظهار کرد: جفت گیری و زادآوری در گنجشگ ها فقط مختص بهار نیست چون به علت فراهم بودن غذا به اندازه کافی در محیط های شهری در تمام طول سال به جز روزهای سرد اقدام به جفت گیری و زادآوری می کنند، زادآوری در فصل بهار مختص پرندگان وحشی است چون در بهار غذا زیاد است و روند طبیعی زندگی آنها به همین روال پیش می رود.
وی گفت: البته گنجشگ ها لقمه خوشمزه ای برای انسان ها هم هستند برخی معتقدند چون طبیعت این حیوان گرم است بنابراین خاصیت دارویی دارد از این رو آنرا به صورت کباب می خورند که این نیز یکی دیگر ازعوامل تهدید جمعیت این پرندگان زیبا و بازیگوش است.
کهرم تاکید کرد: با این همه، گنجشک ها حیواناتی مقاوم هستند و یکی از رموز موفقیت آنها جثه کوچک آنها است زیرا توان پنهان شدن در هر مکان کوچکی دارند تا از دست دشمنان در امان باشند از این رو گونه ای در خطر انقراض نیستند.