به گزارش ایسنا،  حامد حسن‌زاده خانکهدانی، روز شنبه ۲۸ بهمن‌ماه از رساله دکترای خود در رشته علوم باغبانی گرایش فیزیولوژی و اصلاح درختان میوه با عنوان «بررسی اثر پایه بر شاخص‌های رویشی، عناصر معدنی و واکنش به فیتوپلاسمای عامل بیماری جاروک لیموترش در پیوندک ژنوتیپ‌های مختلف پرشین‌لایم» که در سالن اجتماعات دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی هرمزگان برگزار شد، دفاع کرد.

وی در این جلسه محور اصلی موضوع این رساله را معرفی بهترین پایه برای ژنوتیپ‌های مختلف پرشین‌لایم نام برد و افزود: بعد از حدود ۴ سال تحقیق میدانی و مزرعه‌ای، پایه «ولکامرلمون» به‌عنوان پایه برتر معرفی شد.

این دانشجوی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی هرمزگان با بیان اینکه شیوع بیماری جاروک لیموترش در جنوب ایران، منجر به تکاپوی محققان در استفاده از راه‌کارهای مختلف جهت پیشگیری و مدیریت این بیماری شد، تصریح کرد: اقداماتی نظیر مبارزه با ناقل با استفاده از حشره‌کش‌ها در زمان و غلظت مناسب، حذف جاروک‌ها در درختان آلوده، حذف درختان بسیار آلوده و غیراقتصادی، حذف علف‌های هرز و اعمال مدیریت در باغ مانند تغذیه صحیح و به‌موقع و آبیاری مناسب با آب باکیفیت و نیز امحاء کامل باغ‌های آلوده‌ فاقد پتانسیل تولید، ازجمله راه‌کارهای مهم در مقابله با این بیماری است. در این ‌بین، استفاده از ارقام تجاری مقاوم یا متحمل به بیماری جاروک نظیر پرشین‌لایم از دیگر برنامه‌های راهبردی جهت کنترل این بیماری است.

وی ادامه داد: با توجه به وقوف باغداران منطقه به مقاوم بودن پرشین‌لایم به این بیماری و در نتیجه افزایش تمایل به توسعه سطح زیر کشت آن، تقاضای باغداران به این رقم مرکبات افزایش یافته است و بر اساس افزایش تقاضا، گرایش نهالستان‌ها به تولید نهال پرشین‌لایم رو به فزونی رفت، اما دو محدودیت اساسی در این راه وجود داشت، یکی عدم معرفی پایه مناسب برای این رقم و دیگری محدودیت پیوندکِ بااصالت و مرغوب جهت تکثیر پیوندی.

این دانشجوی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی هرمزگان خاطرنشان کرد: با توجه به سابقه تاریخی استفاده از پایه‌های بکرایی و مکزیکن‌لایم در جنوب ایران به‌ویژه در مناطق عمده تولید نهال مرکبات در جنوب نظیر داراب و جهرم و با عنایت به این موضوع که مناطق ذکرشده منبع اصلی تأمین نهال مرکبات برای استان هرمزگان بوده و هستند، عمده پرشین‌لایم‌های تولیدی روی این دو پایه به منطقه وارد و در مناطقی نظیر رودان کشت شد.

حسن‌زاده خانکهدانی بیان کرد: متأسفانه حساسیت پایه‌های بکرایی و مکزیکن‌لایم به بیماری جاروک تا جایی پیش رفت که در پاجوش‌های (نرک‌های) درختان پیوندی پرشین‌لایم روی این دو پایه، که به دلیل مدیریت ضعیف در باغ رشد کرده بودند، نیز علائم بیماری جاروک مشاهده شد اما علائم در پیوندک (پرشین‌لایم) با گذشت چندین سال مشاهده نشد.

وی اضافه کرد: اگرچه پرشین‌لایم به بیماری جاروک مقاوم است، ولی درصورتی‌که روی پایه‌های حساس مانند مکزیکن‌لایم و بکرایی پیوند شود، امکان آلودگی پایه وجود دارد که آلودگی پایه به‌نوبه خود می‌تواند باعث از بین رفتن ریشه‌ها و نهایتاً ضعف و از بین‌ رفتن درخت پرشین‌لایم شود.

این دانشجوی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی هرمزگان با تأکید بر اینکه استفاده از پایه‌های مقاوم و غیر حساس به بیماری جاروک برای پرشین‌لایم، یکی از مواردی است که نیازمند انجام پژوهش بود، ابراز کرد: از طرفی با توجه به تفاوت در میزان رشد رویشی و غلظت عناصر معدنی در پایه‌های مختلف مرکبات، ارزیابی پایه‌های مستعد از این جنبه از اهمیت زیادی برخوردار است، لذا جهت حل مشکل معرفی پایه مناسب، بررسی اثر متقابل پایه و پیوندک در دستور کار این پژوهش قرار گرفت.

حسن‌زاده خانکهدانی دومین محدودیت تولید نهال پرشین‌لایم را دسترسی محدود به منابع اصیل پیوندک خواند و اظهار کرد: متأسفانه با سوءاستفاده از غفلت و ناآگاهی تعدادی از باغداران، برخی تولیدکنندگان نهال، اقدام به پیوند ارقامی مشابه پرشین‌لایم روی پایه‌های مکزیکن‌لایم و بکرایی کرده و این نهال‌های تولیدی را به نام پرشین‌لایم در منطقه توزیع می‌کردند؛ همچنین به‌طور ناآگاهانه و غیرعمدی، برخی تولیدکنندگان نهال و باغداران از واژه جعلی لیمو مصری به‌جای پرشین‌لایم استفاده می‌کردند، به‌طوری‌که در مناطق عمده‌ای از استان هرمزگان، رقم پرشین‌لایم با نام لیمو مصری شناخته می‌شود.

وی ادامه داد: لیمو مصری (Egyptian lime) در اصل یک دانهال منتج‌شده از مکزیکن‌لایم است که در برخی منابع این واژه (Egyptian lime) همراه با نام علمی  Citrus aurantifolia Swingle که در واقع متعلق به مکزیکن‌لایم است، آورده شده است.

این دانشجوی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی هرمزگان با بیان اینکه بر اساس مطالعات صورت گرفته در این رساله، لیموی مصری در ایران وجود نداشته و ژنوتیپی از لیموترش که در منطقه جهرم فارس به این نام شناخته می‌شود، درواقع یک ژنوتیپ حاصل از دانهال‌های جنسی مکزیکن‌لایم است و اطلاق نام لیمو مصری به این ژنوتیپ لیموترش اشتباه است، افزود: تعیین اصالت درختان مادری پرشین‌لایم جهت تأمین پیوندک لازم و نیز تعیین سطوح پلوییدی ژنوتیپ‌های منسوب به پرشین‌لایم (با توجه به تفاوت سطح پلوییدی پرشین‌لایم نسبت به بقیه ارقام مرکبات) و همچنین بررسی تنوع ژنتیکی بین این ژنوتیپ‌ها، از دیگر محورهای این رساله بود.

حسن‌زاده خانکهدانی اضافه کرد: با توجه به اهمیت مکزیکن‌لایم (لیموترش) در اقتصاد و نیز سبد غذایی، توصیه می‌شود کشت آن در مناطق با آلودگی کم یا بدون آلودگی به جاروک همچنان ادامه یابد و با اعمال مدیریت صحیح در باغ، از ابتلا به بیماری جاروک ممانعت به‌عمل آید.

وی در پایان خاطرنشان کرد: در مناطق بسیار آلوده به بیماری جاروک، کشت پرشین‌لایم روی پایه ولکامرلمون توصیه می‌شود، اما جهت استفاده حداکثری از پتانسیل این گونه مرکبات باید از توری سایبان و محلول‌پاشی با کائولین (۵ درصد) جهت کاهش صدمات ناشی از آفتاب شدید و نیز محلول‌پاشی با محلول‌های قارچ‌کش در سه نوبت (اواسط بهمن‌ماه، اواخر اردیبهشت‌ماه و اواسط مرداد) استفاده شود.