خودتان را برای اول مهر آماده کرده‌اید؟ منظورم خرید کتاب و دفتر و سایر لوازم‌‌التحریر نیست، یا از کیف و لباس مدرسه صحبت نمی‌کنم، چون این موارد همه به آماده بودن فرزندتان برای رفتن به مدرسه برمی‌گردد. منظورم دقیقا آماده‌بودن خودتان است. اگر از این سؤال تعجب کرده‌اید، یا هیچ جوابی برای آن ندارید، بدانید که تنها نیستید. اغلب والدین، وقتی صحبت از آمادگی برای اول مهر به میان می‌آید، به انتخاب مدرسه و ثبت‌نام، تهیه لوازم و نهایتا صحبت با فرزندشان فکر می‌کنند و یادشان می‌رود که آغاز سال تحصیلی جدید، شروع ۹ ‌ماه سبک زندگی متفاوت برای خودشان هم هست.

زندگی شما در این ۹ ماه، تحت‌تأثیر برنامه تحصیلی فرزندتان خواهد بود؛ از روزهای عادی مدرسه گرفته تا روزهای امتحان، از ساعت بیدارشدن گرفته تا آماده‌کردن تغذیه روز بعد. شاید با خودتان فکر می‌کنید که «حالا بگذار مدارس شروع به‌کار کنند تا ببینیم چه می‌شود»، اما اگر با این شیوه پیش بروید ناگهان می‌بینید چشم برهم زده‌اید و چند‌ماه گذشته و تغییراتی که می‌خواسته‌اید اتفاق نیفتاده و با همان عادات قبلی و ناآگاهانه جلو رفته‌اید. امسال به‌موقع دست‌به‌کار شوید و همزمان با فرزندتان، خودتان را برای ۹ ‌ماه پربار آماده کنید. اما این «پربار بودن کنار فرزندتان» را در مواردی غیر از آیتم‌های درسی و نمره ببینید؛ در خودتان و آموزه‌های مهم‌تری برای فرزندتان.

بچه‌های مسئولیت‌پذیر

مدرسه رفتن، غیر از یاد گرفتن درس‌هایی مثل ریاضی و فارسی، زمان یادگیری مسئولیت و مهارت‌های لازم برای زندگی آینده هم است؛ اینکه بچه‌ها بدانند از آنها چه انتظاراتی می‌رود، مسئولیت چه چیزهایی را باید برعهده بگیرند و پیامد رفتارها و انتخاب‌هایشان چیست. اگر فرزند شما باید برای فردا متنی آماده کند اما تا نیمه‌شب مشغول بازی است، یعنی انتخاب کرده که مسئولیتش را برعهده نگیرد و پیامد آن، جریمه روز بعد در مدرسه خواهد بود.

اگر شما دائم به او یادآوری کنید یا در بدترین حالت، آخر شب متنش را به جایش بنویسید و یا به او دیکته کنید، به‌معنای لطف و محبت‌تان نیست بلکه شما سر راه یادگیری و مسئولیت‌پذیری او قرار گرفته‌اید و به آینده‌اش آسیب می‌زنید؛ پس، از همین حالا با خودتان قرار بگذارید که مسئولیت‌های فرزندتان را به‌جایش انجام ندهید. می‌توانید برای خودتان جاهایی یادداشت بگذارید که فراموش نکنید. با همسرتان در این‌باره صحبت کنید و همراهی او را هم جلب کنید. می‌توانید دونفری با هم قرار بگذارید که این موضوع را به هم یادآوری کنید.

نقش اصلی خودتان را فراموش نکنید

اینکه مسئولیت فرزندتان را به‌خودش واگذار کنید، به‌معنای بی‌اعتنایی و بی‌مهری به او نیست. شما به‌عنوان والدین، باید حامی و راهنما باشید. فرزندتان باید بداند و ببیند که او را دوست دارید، به او افتخار می‌کنید، او را همانگونه که هست قبول دارید و در عین حال، روی اصول و قرارها مصّر هستید و از او می‌خواهید به آنها پایبند باشد.

این یعنی، وقتی فرزندتان باید برای هفته بعد یک کاردستی درست کند، با چند سؤال و جواب او را متوجه کنید که باید برای این کار برنامه‌ریزی کند. می‌توانید در برنامه‌ریزی راهنمایی‌اش کنید؛ مثلا بگویید: «خب، من وقتی تصمیم می‌گیرم که یه غذای خوشمزه درست کنم، اول فکر می‌کنم که به چه چیزهایی نیاز دارم، شاید یه فهرست بنویسم، بعد اگه چیزی لازم داشته باشه که تو خونه نداریم، می‌خرم.

بعد حساب می‌کنم چقدر وقت برای آماده کردن غذا لازم دارم و به همون اندازه، قبل از وقت غذا خوردن، دست به‌کار می‌شم. تو برای کاردستی‌ای که می‌خوای درست کنی چه برنامه‌ای داری؟»، اما کاری که باید خودش انجام بدهد را به جایش انجام ندهید. سؤالات فرزندتان را پاسخ بدهید و اگر نمی‌دانید، او را راهنمایی کنید تا از کتاب‌های مرجع یا اینترنت و یا کارشناسان کمک بگیرد. لازم نیست در همه بحث‌های درسی او درگیر شوید یا همه درس‌ها را پابه‌پای او دوباره از اول بخوانید. شما در زمان خودش مدرسه‌تان را رفته‌اید و حالا نوبت فرزندتان است.

مهارت‌های درس خواندن، کنترل اضطراب، مدیریت وقت، دوستیابی، کنارآمدن با موقعیت‌های ناخوشایند، کنار آمدن با موقعیت‌های جدید، کشف استعداد، برنامه‌ریزی برای آینده، پشتکار، انتخاب ارزش‌های زندگی، پیداکردن هویت خود و خیلی موارد دیگر، خیلی‌خیلی مهم‌تر، جدی‌تر، بادوام‌تر و در زندگی آینده‌اش مؤثرتر هستند تا درس جدید علوم، یا تکالیف آخر هفته.

برای خودتان برنامه داشته باشید

طی ۹‌ماه آینده، فرزندتان ساعاتی را در مدرسه خواهد گذراند و ساعاتی را هم در خانه با تکالیفش مشغول خواهد بود، اگر در این زمان سر کار نیستید، حتما برای خودتان برنامه‌ریزی داشته باشید. ۹‌ماه، روزی یک ساعت هم‌زمان بسیار زیادی برای خیلی از کارها ست؛ شاید یادگیری یک مهارت، یک ورزش تازه، یاد گرفتن یک زبان جدید، تمرکز روی سلامت، تمرکز روی مطالعه و خلاصه هر آنچه دوست دارید و فکر می‌کنید زمان کافی برای آن نداشته‌اید.

با خودتان قرار بگذارید که از همان روز اول مدرسه فرزندتان، برنامه خودتان را شروع کنید. پابه‌پای فرزندتان که لوازم‌التحریر و سایر ملزومات مدرسه‌اش را آماده می‌کند، ملزومات برنامه خودتان را آماده کنید و انتظار نخستین روز را بکشید. حتی می‌توانید سر میز شام، همانطور که فرزندتان از نخستین روز مدرسه می‌گوید، از نخستین روز برنامه جدیدتان بگویید و خوشحالی خود را با بقیه به اشتراک بگذارید. با این کار، به‌طور ضمنی هم به فرزندتان این پیام‌ را می‌دهید که انجام یک کار جدید جذاب است، یادگیری همیشه خوب است، مامان و بابا هم برنامه‌های خودشان را دارند و قرار نیست تکالیف شما را انجام بدهند!

نتایج تحصیلی را نتیجه والدگری خودتان نبینید

یکی از دلایلی که باعث می‌شود والدین گاه بیش از اندازه درگیر تحصیل و تکلیف و نمره فرزندشان شوند، این است که فکر می‌کنند اگر فرزندشان در مدرسه موفق باشد، یعنی آنها والدین موفق و خوبی بوده‌اند و برعکس، اگر تکالیفش را به خوبی انجام ندهد یا نمره ایده‌آل به‌دست نیاورد، یعنی والدینش کوتاهی کرده‌اند.

حتی گاهی نمره فرزندان، تبدیل به ابزار مسابقه والدین با هم می‌شود؛ مثلا نمره پسر ما نباید کمتر از نمره پسر دخترخاله همسرم بشود. تمرکز روی تکلیف و نمره، درست مثل حساسیت به خرج دادن برای نورپردازی نمای ساختمانی است که پایه و تاسیسات درست و حسابی ندارد و خیلی زود با ترکیدن یک لوله، ممکن است همه نما از بین برود. زاویه دید خود را بازتر کنید و ببینید واقعا چه مواردی آینده فرزندتان را خواهد ساخت، انرژی خود را صرف آنها کنید چون آن زمان مشخص می‌شود که والدگری خود را به‌خوبی انجام داده‌اید یا نه؟

با هم بیشتر وقت بگذرانید

خوب است که برای دوران تحصیل وقت‌گذرانی خانوادگی بیشتری داشته باشید. سعی کنید حداقل روزی یک وعده از غذای شبانه روز را دور هم بخورید. شب‌ها برای مدتی تلویزیون را خاموش و با هم صحبت کنید، بازی کنید یا با دوستان و اقوام وقت بگذرانید. ماه‌های تحصیلی زمان محرومیت از تفریح برای کل خانواده نیست،

هر چیزی را به درس ربط ندهید و بی‌حوصلگی و تنبلی خودتان را گردن درس و تکلیف نیندازید. می‌توانید یک جدول داشته باشید و آن را به یخچال خانه نصب کنید تا همگی ببینند. هر هفته، چند برنامه خانوادگی در آن بگذارید؛ مثل رفتن به سینما، رستوران، مسجد، پارک، پیک‌نیک و مهمانی، بازی کردن، داستان خواندن، یا هر فعالیت دیگری که در آن به اعضای خانواده خوش بگذرد و روابط خانوادگی‌تان بهتر و صمیمی‌تر شود.