مهندسی صنایع:

به نظر شما برای تاسیس یک واحد صنعتی پیشرفته و بزرگ که تولید آن از کمیت و کیفیت بالایی برخوردار باشد چه امکاناتی مورد نیاز است؟ مواد اولیه خوب؟ یا نیروی کار لایق و کارآمد؟ رعایت موارد فوق بسیار ضروری است اما چرا بعضی از واحدهای صنعتی با رعایت موارد ذکر شده بازدهی خوبی ندارند و با شکست روبرو می شوند؟ این سوال در مهندسی صنایع پاسخ داده می شود.

مهندسی صنایع عبارت است از کاربرد اصول و تکنیک هایی به منظور بهبود، طراحی و نصب سیستمهایی شامل انسان، مواد، اطلاعات، انرژی و تجهیزات به منظور فراهم آوردن امکان تولید کالاها و ارائه خدمات به شکل کارا و مطلوب. برای بررسی، ارزیابی و کاربرد این سیستمها، دانش و مهارتهای علوم ریاضی، علوم فیزیکی و علوم اجتماعی به همراه فنون و تکنیکهای طراحی مهندسی مورد نیاز است. فعالیتهای مهندسی صنایع همانند پلی است که ارتباط بین اهداف مدیریت و عملکرد عملیاتی سازمان را ایجاد می نماید. مهندسان صنایع بیشتر درگیر افزایش بهره وری در مدیریت منابع انسانی، روشها و تکنولوژی هستند و حال آنکه سایر رشته های مهندسی بیشتر درگیر ماهیت فنی فرایندها و فراورده ها می باشند. در واقع مهندسی صنایع تنها رشته مهندسی است که عامل انسان یکی از مولفه های اصلی سیستم های مورد مطالعه آن را تشکیل می دهد. در نتیجه مهندسان صنایع در برای امور برنامه ریزی، نصب و کنترل و بهبود فعالیتهای موسسات به خدمت گرفته می شوند.

این رشته مناسب چه کسانی است؟

جستجوگر: مشاغل جستجوگر اغلب درگیر ایده ها هستند و تفکر زیادی را می طلبند. این مشاغل می توانند شامل جستجو ذهنی برای کشف حقایق و حل مسائل باشند.

قراردادی: این گونه شخصیت ها تمایل به دنبال کردن رویه های تنظیم شده و انجام کارهای روتین دارند. این مشاغل می تواند شامل کار با اطلاعات جزئیات بیش از ایده ها باشند. در این شغل معمولا یک خط واضح معتبر برای دنبال کردن وجود دارد.

متهورانه (سوداگر): مشاغل متهوارنه غالبا درگیر راه اندازی و پیشبرد پروژه ها هستند. این گونه مشاغل می توانند شامل رهبری دیگران و تصمیم گیری های بسیار باشد. گاهی آنها نیاز به پذیرش ریسک هستند و اغلب با معاملات سر و کار دارند.

واقعگرا: مشاغل واقعگرا غالبا شامل فعالیت های کاربردی و عملی می باشند. آنها اغلب در ارتباط با دنیای واقعی ، مواد یا ماشین ها هستند. اغلب کار در بیرون است و زیاد درگیر کاغذ بازی یا کار در کنار دیگران نیست.

در دانشگاه :

مهندسی صنایع شامل حدود ۱۴۰ واحد درسی از جمله دروس عمومی و علوم پایه و دروس تخصصی مهندسی صنایع است.

با توجه به شرایط این رشته در دانشگاه و گستردگی و تنوع واحد های درسی این رشته، در دانشگاه های ایران در مقطع کارشناسی تنها گرایش صنایع داریم و در مقاطع بالاتر گرایش ها متنوع تر میشوند.

واحد های درسی:

ارزیابی کار و زمان (که به بررسی عملکرد واحد های صنعتی و سعی در بهبود عملکرد آنها در این واحد درسی میشود)

طراحی ایجاد واحد های صنعتی و طرح ریزی صنایع (در این درس به دانشجویان نحوه ایجاد یک واحد صنعتی در بهینه ترین حالت زمانی و تولیدی آموخته میشود)

تحقیق در عملیات (این واحد روش های ریاضی برای مدل سازی فعالیت ها در ریاضیات و بهینه کردن تئوریک آنها را به دانشجویان می‌آموزد)

برنامه ریزی تولید و کنترل موجودیها

اصول شبیه سازی (در این واحد شبیه سازی فعالیت های واقعی که در صنعت انجام میشوند، با استفاده از نرم افزار های کامپیوتری آموخته میشود)

تئوری احتمالات و کاربرد ها و آمار مهندسی

ادامه تحصیل:

در رشته مهندسی صنایع در مقطع کارشناسی واحد های درسی بسیار متنوع هستند به طوریکه سعی شده تا دانشجویان برای آشنایی با دیگر رشته های مهندسی حداقل ۳ واحد از هر رشته مهندسی بیاموزند که این گستردگی در گرایش های ارشد کمتر شده و دانشجویان بنا به حوزه مورد علاقه خود جهت فعالیت، واحد های تخصصی مورد نظر را در گرایش های مختلف می آموزند. از این رو جهت فعالیت تخصصی تر بهتر است دانشجویان در مقاطع بالاتری چون کارشناسی ارشد و دکتری ادامه تحصیل بدهند. که گرایش های این رشته در مقاطع بالا تر به شرح زیر میباشد:

تحقیق در عملیات و تکنیک های بهینه سازی

اقتصاد مهندسی

مدیریت زنیجره ی تامین و لجستیک

شبیه سازی سیستم ها و فرآیندهای تصادفی

پویایی سیستم و سیاست گذاری

تکنیک ها و تحلیل سیستم

سیستم های ساخت و تولید/ مهندسی ساخت و تولید

مهندسی عوامل انسانی و ارگونومیک (مهندسی ایمنی)

برنامه ریزی و کنترل تولید

علم مدیریت

ساخت و تولید با کمک کامپیوتر

بعد از فارغ التحصیلی :

با پیشرفت و تحول سریع علوم و فنون و پیچیدگیهای روز افزودن آن، بالطبع نظامهای تولیدی و خدماتی نیز گسترش یافتهاند که در این میان اداره صحیح و مناسب این گونه واحدها مستلزم بکارگیری تکنیکهای علمی و پیشرفته جهت پیشبینی مدلسازی، برنامهریزی، تأمین و تدارک، اجرا و نظارت و ارزیابی نتایج حاصله در راستای وظایف مدیریتی است. همانطوری که میدانیم فعالیت هر نظام اعم از تولیدی یا خدماتی با اتکا بر فناوری خاص آن امکان تداوم و استمرار دارد و صرفنظر از ماهیت فنی و صنعتی امر، فناوری دارای چهار جز اصلی یعنی می باشد:

تجهیزات، امکانات تولیدی و خدماتی

مدیریت و سازمان

نیروی انسانی

دانش فنی

از آنجا که رشته های مهندسی مرسوم نظیر مهندسی مکانیک، مهندسی برق، مهندسی ساختمان و … بیشتر به ابعاد فنی صنعت (مورد ۱ و ۴) توجه دارند. در فرایند کسب و کار رقابتی به تنهایی پاسخگوی مسائل پیچیده خدمات مهندسی و مدیریتی مدرن امروزی که بصورت سیستماتیک تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و باورهای انسانی را در چرخه حیات سیستمهای مورد توجه خود لحاظ نمی نمایند نیستند. لذا برای رفع چنین کمبودهایی در قرن حاضر بویژه طی چند دهه ی اخیر، رشته جدیدی تحت عنوان مهندسی صنایع با بهره گیری از علوم ریاضی، فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی و تکنیکها و فنون مهندسی بوجود آمده است. با توجه به مراتب فوق شاید مناسب بود این رشته با عنوان مهندسی مدیریت معرفی میشد، چرا که کاربردهای آن محدود به صنعت نیست و هر موسسه انتفاعی و غیر انتفاعی با جنبه صنعتی یا خدماتی میتواند از فنون و تکنیکهای مهندسی صنایع بهره گیرد.

مبحث صرف منابع و حصول حد اکثر نتیجه از منابع مصروفی چیزی نیست که منحصر به صنعت یا بنگاه خاصی باشد و امروزه با توجه به کمبود ارتقاع سطح بهره وری امری ضروری و حیاتی محسوب میشود که نشانگر بستر گسترده برای فعالیتهای مهندسی صنایع نفتی میشود . مهندسی صنایع در حرفه ها و مشاغلی همچون، بانک داری ، خدمات مشاوره ای، صنعت بیمه ، شرکتهای هواپیمایی، کشتیرانی، بیمارستانها، کارخانجات، کشت و صنعت، خدمات شهری، استادیومهای ورزشی و یا هر مکان دیگری که نیاز به برنامه ریزی، هدایت و مدیریت و ارتقا بهره وری میباشد کاربرد دارد.

وضعیت در جهان :

در حال حاضر ۲۱ دوره ی مختلف از رشته ی مهندسی صنایع در مقطع لیسانس و ۱۴ دوره ی مختلف در مقطع ارشد، در برخی کشورها همچون کانادا ارائه می شود. دانشجویانی که علاقمند به تحصیل در مقطع لیسانس این رشته هستند باید در مقطع دبیرستان دوره های ریاضیات همانند جبر، مثلثات و حسابان، علوم کامپیوتر و علومی مانند شیمی و فیزیک را بگذرانند. دوره های لیسانس مهندسی صنایع در خارج از کشور شامل سخنرانی در کلاس های درس و تمرین در آزمایشگاه دانشگاه می باشد. بسیاری از کالج ها ودانشگاه های کشورهای سطح اول دنیادوره های آموزشی مشارکتی (Co-op) را ارائه می کنند که در آن دانشجویان در ضمن گذراندن دوره ی آموزشی با مهارت های عملی نیز آشنا می شوند. دوره های تحصیلات تکمیلی مهندسی صنایع در کشورهای خارجیبا سه عنوان مدرک ارشد علوم کاربردی (MASc)، ارشد مهندسی (MEng) و دکترا ارائه می شوند. مدرک تحصیلات تکمیلی به مهندسان صنایع اجازه می دهد تا به عنوان یک پروفسور در کالج یا دانشگاه تدریس کرده یا در کارهای تحقیقاتی مشارکت داشته باشند.

نکته بسیار حائز اهمیت در این باره این است که در دانشگاه های کشورهای خارجی این رشته تحت عناوین مختلف و بر اساس گرایش های خاص آن نام گذاری میشود که از این رو برای کسب اطلاع از رتبه بندی دانشگاه ها در این رشته ابتدا باید گرایش مورد علاقه انتخاب شود و سپس دانشگاه ها بر اساس این انتخاب رتبه بندی شوند.