برخی از معلمان در طول سال‌های کاری خود به شیوه‌ی خاصی از تدریس بدون درنظرگرفتن بازخورد‌های این شیوه، عادت می‌کنند. اکنون زمان آن رسیده ‌است که همه ما اندکی تامل کنیم و به شیوه‌های تدریس خود دقیق‌تر بیاندیشیم. براساس یافته‌های علمی، استفاده از الگوهای مختلف آموزشی در تدریس ریاضیات، به‌ دانش‌آموزان با توانایی‌ها، انگیزه‌ها و علایق مختلف از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اطلاعات به‌دست‌آمده از دانش‌آموزان نشان‌می‌دهد، به‌طورمتوسط در تمامی کشورهای شرکت‌کننده در آزمون “پیزا[۱]” استفاده از الگوی “فعال‌-شناختی[۲]” دارای بیشترین تاثیر بر نمرات دانش‌آموزان است. این الگوهای آموزشی این امکان را برای دانش‌آموزان فراهم‌ می‌کند که به مشکلات عمیق‌تر بنگرند، درباره‌ی روش‌ها و اشتباهات با دیگران بحث کنند و درنتیجه‌ی بازخورد، بر روند یادگیری تاثیر بیشتری بر جا بگذارند. معلمان باید اهمیت این‌گونه آموزش را درک کنند و چگونگی استفاده از این روش را به‌منظور کسب بیشترین بازده از سوی دانش‌آموزان فراگیرند.

الگوی فعال‌- شناختی در ریاضیات چیست؟

در اصل، الگوی فعال-شناختی درباره‌ی روش‌های یادگیری بهتر دانش‌آموزان است، راه‌هایی همچون خلاصه‌برداری، پرسش و پاسخ، و پیش‌بینی که در‌حل مسائل ریاضی به‌کمک دانش‌آموزان می‌آید. این الگو دانش‌آموزان را ترغیب ‌می‌کند که برای یافتن راه‌حل‌ها عمیق‌تر فکر‌کنند و به‌جای فکر‌کردن درباره‌ی جواب، به روش‌های رسیدن به جواب بیاندیشند. ایجاد ارتباط بین حقایق ریاضی و روش‌ها و ایده‌های جدید به افزایش یادگیری و درک عمیق‌تر مفاهیم منجر‌ خواهد شد.

خوشبختانه، درسراسر کشور‌ها، الگوی فعال-شناختی در آموزش ریاضیات غالبا مورد استفاده قرار ‌می‌گیرد. اطلاعات نشان‌ می‌دهد بیش‌ از ۷۰ درصد معلمان در آموزش تمام یا بخشی از دروس از این روش استفاده ‌می‌کنند.

اطلاعات حاصل از آزمون پیزا آشکار‌ می‌سازد که در سراسر کشور‌های عضو OECD دانش‌آموزانی که اعلام‌داشته‌اند معلمانشان از الگوی فعال-شناختی در کلاس‌های ریاضیات استفاده‌ می‌کنند، میانگین نمرات بالاتری نسبت به سایر دانش‌آموزان کسب‌کرده‌اند. این نتایج جدا از سختی و آسانی مسائل ریاضی است. درواقع، در مسائل سخت‌تر عملکرد این دانش‌آموزان به‌مراتب بهتر است. دانش‌آموزانی که معلمانشان از الگوی فعال-شناختی استفاده ‌می‌کنند، درمسائل ساده ۱۰درصد و در مسائل پیچیده بیش ‌از ۵۰ درصد بهتر از سایر دانش‌آموزان عمل‌ می‌کنند.

حال با توجه به ‌این‌که مزایای استفاده از الگوی فعال-شناختی کاملا مشخص گردیده، چرا تمام معلمان از این الگوی آموزشی استفاده‌ نمی‌کنند؟

اطلاعات پیزا نشان‌ می‌دهد مدارس معین و دانش‌آموزانی با ویژگی‌های خاص، آمادگی استفاده از این الگوی آموزشی را دارا ‌هستند. تاکید این الگوی آموزشی بر یادگیری تفکر و استدلال است، که فرآیندی بسیار زمان‌بر است و در این‌ نوع تدریس، زمان کافی برای پرداخت به اصول ریاضی وجود ‌ندارد. بنابراین، الگوی فعال-شناختی در مدارسی قابل‌ اجرا می‌باشد که زمان زیادی را صرف پرداختن به مفاهیم پایه‌ای ریاضیات نمی‌کنند. همچنین استفاده از این الگو برای معلمانی که دانش‌آموزانی با رفتار مختل‌کننده دارند، بسیاری دشوار است.

درمجموع می‌توان گفت، استفاده از الگوی فعال-شناختی روش مناسبی برای بهبود عملکرد دانش‌آموزان در درس ریاضیات می‌باشد و هرچه مسائل چالش‌برانگیز‌تر باشد با این الگو نتایج بهتری را کسب‌ خواهیم کرد. این الگوی آموزشی برای اجرا نیازمند شرایط خاصی است که از آن جمله می‌توان به دانش‌آموزان با پایه ریاضی قوی اشاره‌کرد، زیرا این روش فرآیندی زمان‌بر دارد.

منبع: گزارش Ten Questions for Mathematics Teachers… and How PISA Can Help Answer Them (OECD)

مترجم: امیر شاملویی

[۱] PISA

[۲] cognitive-activation